oddychania i chleba dla zaspokojenia głodu, i tak łatwo dotrzeć do nich za pomocą pary i elektryczności!
„Gnębieni i uciśnieni“ — czyż nie pieścił ich w duszy swej już wtedy, gdy pisał te słowa — w listopadzie roku 1894? Należy przypuszczać, że myślał on o tych, dla których miał się stać oswobodzicielem i wybawcą — o braciach swoich.
Na razie Herzl czas jakiś zajmował się jeszcze literaturą, i wyłącznie literaturą — zawodem, który dał mu powodzenie, rzekłbym nieomal: sławę. Czy ta pełna blasku karjera literacka zdołała go zadowolnić w zupełności? Z dwóch potrzeb duszy, które dla wielkich ludzi są bodźcem wewnętrznym: potrzeby jawności i dążenia do doskonałości, pierwsza od biedy może zaspokojona była; druga chyba nią nie była. Herzl swój „Palais Bourbon“ — w lipcu 1895 roku — następującemi kończy słowy: „O tak, nasza praca dziennikarska zawiera tylko sny rozpoczęte, połowiczne pomysły, niewyzyskane nastroje. A jednak jest w niej jedna myśl głęboka. Sen szekspirowski: „Wieczność i jeszcze dzień jeden!“ W rzeczywistości musimy wybierać pomiędzy nimi. Trwać wiecznie byłoby dla nas niemożliwe. Więc dzień jeden!“ Nie, — Herzl miał właśnie „trwać wiecznie“.
Już wtedy leżała w biurku jego książka, która mu zbudowała most między „dniem jednym“ a „wiecznością“.
Książka sjonistyczna.
„Państwo żydowskie“ — już sam tytuł jest wyrazem mocarno genialnej śmiałości. Każdy inny człowiek powiedziałby: Osiedlenie Żydów, kolonizowanie Żydów. Ale państwo żydowskie! Czy te dwa słowa wogóle mogą być jeszcze zestawione? Tylko bardzo starożytne języki znały to zestawienie — język niemiecki jest za młody, nie posiadał go nigdy. Herzl właśnie stworzył ten zespół: Żydzi i państwo.
W „Państwie żydowskiem“ rozwija Herzl nową, własną teorję państwową; nie podzielam jej wprawdzie, ale jest ona w każdym razie tak pomysłowa i zajmująca, że zasługuje na większą uwagę, aniżeli dotychczas, nawet w sferach sjonistycznych, pozyskała. Herzl powiada: „Państwo powstaje, gdy
