paty 3 — 4 marszami[1], a w średniowieczu też prawdopodbnie więcej czasu na to nie zużywano. Obok gór ważne są strategicznie rzeki i górskie potoki nie do zwalczenia prawie podczas powodzi. Dlatego posługiwano się i w średnich wiekach bardzo często sztucznemi wylewami, które uskuteczniano zapomocą tam i grobli[2]; rzeczą strategji ówczesnej było przewidzieć, które miejsca nadawały się najlepiej do takiego ubezpieczenia. Większe rzeki stanowiły same przez się znaczną przeszkodę, trzeba było szukać brodów dla ich przebycia, bo przeprawa wpław zwłaszcza w pełnem uzbrojeniu była niebezpieczna. Na pograniczu niemieckiem Odra tylekroć zatrzymywała napierające wojska cesarskie, które nie mogły brodów sforsować. W sławnej wojnie 1410 roku poważną rolę odegrała też rzeka Drwęca. Jagiełło wstrzymany w swym pochodzie na Malborg przez silnie strzeżone brzegi Drwęcy, postanowił ją obejść, skutkiem czego zmuszeni byli Krzyżacy zastąpić mu drogę pod Grunwaldem. Znaczenie rzek w okolicach górskich zwiększało się przez to, że dolinami ich biegły zwykle drogi komunikacyjne, których wypadało bronić. Dlatego zostawiano łańcuchem warty, strażnice i silniejsze grody nad brzegami i ważnemi przejściami, od których zależała główna obrona rzeki. Szczególniej dbano o zabezpieczenie rzek, które należały do systemu obronnego na pograniczach państwa. Taką była Odra i Noteć od strony zachodniej i północnej, Bug na wschodzie, Poprad zaś i Dunajec na południu.
Poprad i Dunajec przepływały pas pogranicza polsko-węgierskiego, jakkolwiek same do XIII w. włącznie granicy jego nie wyznaczały, bo zresztą w ówczesnych stosunkach ścisłej granicy między Polską a Węgrami wykreślić jeszcze nie było można. Rozdzielały te państwa szerokie puszcze leśne a terra scepusiensis była określana wówczas powszechnie jako »silva« w której owe granice tonęły. O przynależności tych terenów w przyszłości miała rozstrzygnąć dopiero kolonizacja. W XIV w. problem ten został też ostatecznie rozwiązany. Węgry podprowadziły swoich osadników aż po linję Dunajca i Popradu, zagarniając nawet te tereny, które z dawna posiadały polskich mieszkańców. Między
