Piwnicznej i stąd dopiero doliną Popradu do Rytra i St. Sącza. Książęca stacja celna w Rytrze[1] stwierdzała oficjalnie charakter tej drogi, jako głównego traktu handlowego. Drugi gościniec biegł doliną Dunajca. Znaczenie tej drogi odnosi się raczej do podróży dyplomatycznych, była o wiele dłuższa ale wygodniejsza. Nie posiadamy żadnej wzmianki aby na niej cło było pobierane, natomiast bardzo często słyszymy o przejazdach królów i posłów polskich tędy ze St. Sącza do Czorsztyna i Starej Wsi lub Lubowli. Gościniec powyższy omijał zupełnie niedostępny wąwóz pieniński, przechodził koło Czorsztyna przełęcz Kluszkowską na wys. 680 m i wpadał następnie w rów Krośnicy, którym dostawał się aż do Krościenka a stąd już doliną Dunajca w stronę St. Sącza. W stosunku do wzniesienia Maniowy nad Dunajcem, różnica poziomu Kluszkowiec wynosi tylko 150 m nie przedstawia więc tak dalece trudności dla jej przebycia, dolina zaś Krośnicy stanowi bardzo wygodne przejście. Drogą tą posuwało się więc oddawna osadnictwo zakładając w XIV w. Tylmanową, Grywałd[2], zameczek wroniński. Krościenko wspomina Długosz już łącznie z legendarnym Wydźgą i jego skarbami[3]. Od St. Sącza kierunek drogi wyznacza dokument z r. 1293 w którym jest mowa o publicznej drodze »magna via prope tabernas gostwicenses[4]«. Gościniec ten prowadził z jednej strony do N. Sącza pod którym znajdował się most na Dunajcu[5], z drugiej zaś przechodził na gościniec do Dobczyc. Dzisiaj jeszcze zachowały się tutaj nazwy Wałowa Góra, Stróża, Zawadka, stojące zawsze w związku z ubezpieczeniem ważnych przejść. Dokument z r. 1453[5] gdzie Kazimierz Jagiellończyk zapobiega stratom wynikającym z omijania N. Sącza przez kupców zdążających tędy z towarami, da się jedynie wytłumaczyć istnieniem właśnie tego odgałęzienia, na które już St. Zakrzewski[6], nie dość tylko pewnie wskazywał. Z N. Są-
