„który przeciw nawale pogańskich i barbarzyńskich ludów stanął jakoby murem niezdobytym“[1]. Klemens VIII zaś w dwóch tylko latach, 1594—96, na sześć zawodów odzywał się w sprawie ligi, a zawsze gorąco z naciskiem. Prymasa Karnkowskiego i kanclerza Zamojskiego, o których wiedział, że lidze niechętni, wzywał, aby króla Zygmunta, skoro z Szwecyi powróci, radą swą i wpływem do przystąpienia do sojuszu broni z Austryą nakłonili. To znów arcyksięcia Maksymiliana upominał, aby przywłaszczaniem sobie czczego tytułu „króla Polski“ nie opóźniał dojścia układów o ligę, a króla Zygmunta III zapraszał ad pernecessariam unionem do koniecznego sojuszu z cesarzem przeciw Turkom.
Tymczasem król zmuszony uledz woli sejmu 1595, odnowił przymierze Polski z Turcyą, która właśnie wojowała z księciem Siedmiogrodu. Klemens VIII skarcił go za to i ubolewał, że ten tak bardzo pożądany i zbawienny sojusz dwóch luminarzy chrześcijaństwa, haec optatissima et saluberrima unio inter duos charissimos filios nostros, lumina populi Christiani nie doszedł do skutku[2]. Nie przestając na listach, nie ufając staraniom nuncyusza Malaspiny, przysłał w czerwcu 1596 legata a latere kardynała Henryka Gaetani, aby wraz z komisarzami cesarskimi nakłonił Polskę pomimo odnowionego przymierza do wojny tureckiej. Rozbiło się wszystko głównie o nieszczerość komisarzy cesarskich, którzy w najważniejszych punktach składali się brakiem instrukcyi.
Legatowi Gaetani towarzyszyli jako teolodzy dwaj Jezuici włoscy OO. Benedykt Justiniani i Ludwik Zaraboni z bratem Masoleni[3]. We wszystkich kościołach jezuickich odprawiały się przez cały ten czas, po kilka razy w roku, 40-godzinne nabożeństwa, procesye biczowników, msze św. wotywne o zgodę i jedność książąt chrześcijańskich, o zwycięstwo dla oręża chrześcijańskiego, odwrócenie napadów turecko-tatarskich
- ↑ Theiner. Monum. Reg. Pol. III, 174.
- ↑ Theiner. Monum. Reg. Pol. III, 219, 223, 225, 230, 265, 268. Otrzymał naganę i hetman Zamojski, i tłumaczył się przed Klemensem VIII, że nie jakieś względy dla Turcyi, ale twarda konieczność zmusiła go odnowić przymierze z Turcyą. Listy u Theinera III.
- ↑ Wielewicki I, 215.
