Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/95

z ceremonjami podanemi w Pontyfikale rzymskim. Dawniej prócz klątwy istniała t. zw. ekskomunika mniejsza, zniesiona konstytucją papieską, z r. 1869. Ekskomunikowani dzielą się na tolerowanych (tolerati) i nietolerowanych czyli takich, których należy unikać (vitandi). Ekskomunikowanym, którego katolicy winni unikać, jest tylko ten, którego Stolica Apostolska po imieniu ekskomunikowała i to tylko wtedy, jeśli ekskomunika została publicznie ogłoszona i jeśli w wyroku wyraźnie powiedziano, że go należy unikać. Ekskomunika pozbawia prawa udziału w nabożeństwie, wyklucza od przyjmowania sakramentów i jeśli ekskomunikowany umarł bez pokuty, pozbawia pogrzebu kościelnego. Dotknięty tą karą duchowny nie może godziwie sprawować sakramentów i nie może otrzymać żadnej godności lub jakiejkolwiek funkcji kościelnej.

 Ekspedyt św., ob. Expedyt św.

 Ekspektatywa, czyli prawo oczekiwania, sposób nadania beneficjum kościelnego jeszcze nieopróżnionego drogą t. zw. prewencji, która polega na tem, że papież uprzedza wakans i nadaje beneficjum niewakujące, t. j. jeszcze prawnie posiadane, duchownemu, który w ten sposób otrzymuje ekspektatywę, czyli prawo oczekiwania na opróżnienie beneficjum i zajęcia go, skoro się opróżni. Prawo kanoniczne zakazuje nadawania ekspektatyw, czyli że ekspektatywę może nadać tylko papież i to w ten sposób, że w razie zachodzących warunków prawnych, np. niezdolności biskupa wskutek choroby lub podeszłego wieku do wykonywania obowiązków, ustanawia przy nim koadjutora „cum iure succedendi“, t. j. pomocnika z prawem następstwa.

 Eksporta, obrzędy pogrzebowe kościelne przy wyniesieniu ciała z domu do kościoła lub na cmentarz (ob. Pogrzeb).

 Ekspozytura parafjalna, stanowisko duszpasterskie przy kościele, który był filjalnym, lecz został wyłączony ze związku z kościołem macierzystym i wyposażony w pewne prawa samoistne, jakkolwiek nie został jeszcze kościołem parafjalnym. Zwierzchnik takiego kościoła, zwany ekspozytem, ma stanowisko mniej lub więcej niezawisłe od proboszcza, od którego różni się tylko tem, że nie mając parafji nie ma prawa nieusuwalności, lecz jest „ad nutum amovibilis“, t. j. może być każdej chwili przeniesiony wedle uznania biskupa.

 Ekstaza, stan zachwytu i skupienia władz umysłowych na jednej myśli, powodujący niemal zupełną utratę świadomości. Ekstazy nie należy mieszać ze stanem hipnotycznym, ponieważ człowiek będący w tym stanie ma przed sobą jeden obraz, wzrokowy lub dźwiękowy, który absorbuje jego umysł; będący w ekstazie zaś nie widzi prawie żadnych obrazów a jego zdolność myślenia abstrakcyjnego nie jest ograniczona, jak w stanie hipnotycznym, lecz przeciwnie spotęgowana do najwyższego stopnia. Nie jest także ekstazą stan odrętwienia, w który wprawiają się sztucznie t. zw. derwisze tańczący. Będąc stanem zupełnego stępienia umysłowego jest on raczej przeciwieństwem ekstazy. Teologowie chrześcijańscy rozróżniają wślad za św. Augustynem trzy rodzaje ekstazy: ekstazę naturalną, będącą stanem chorobliwym nerwozy, ekstazę nadnaturalną czyli zachwycenie, będące nadzwyczajnym darem Boga i ekstazę szatańską czyli opętanie.

 Ekstenja, czyli modlitwa bezustanna, odmawia się w Kościele wschodnim między Ewangelją a Ofiarowaniem, w Kościele rzymsko-katolickim zaś w Wielki Piątek.

 Ekumeniczny (= powszechny), odnoszący się do całego zamieszkałego obszaru (oikomene). Ekumenicznemi nazywają się niektóre sobory, symbole wiary i patrjarchowie Kościoła grecko-wschodniego w Konstantynopolu (ob. Grecko-wschodni Kościół).

 Ekwador, statystyka wyznań, ob. Ameryka.

 El, w hebrajskim tekście biblji nazwa Boga. Według ewangelji Chrystus na krzyżu zawołał: Eli, Eli lamma sabachtani, co znaczy „Boże, Boże, czemuś mnie opuścił“.

 Eleazar (hebr. „Bóg pomaga“), imię hebrajskie, to samo co Lazarus, Łazarz. Imię to nosiło kilka postaci biblijnych: 1) trzeci syn Aarona, który po śmierci ojca i starszych braci został arcykapłanem i protoplastą po-