Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/68

i ich stosunki z djabłem, Kalwin spowodował w czasie od 17 lutego do 15 maja 1545 r. skazanie na śmierć 34 ofiar, podejrzewanych o stosunki z djabłem, a Carpzow, wybitny teolog protestancki, starał się uzasadnić w sposób naukowy procesy przeciw czarownicom i dziełem swem „Practica nova rerum criminalium“ przewyższył osławioną książkę p. t. „Malleus maleficarum“ („młot czarownic“), dzieło, przypisywane inkwizycji. Pierwszymi przeciwnikami prześladowania czarownic byli w Niemczech katolicy, jak Molitor (1487), Geiler (1510), Weyer (1563), Cornelius Loos (1586), jezuici Adam Tanner (1586) i Fryderyk Spee (1631), którego książka „Cautio criminalis“, zwalczana przez teologów protestanckich Carpzowa i Rimhoffa, znamienicie wpłynęła na zmniejszenie się liczby procesów przeciwko czarownicom.
 We Francji postępowanie przeciwko czarownicom należało od r. 1390 do jurysdykcji parlamentu, w Anglji rozpoczęły się te procesy za panowania królowej Elżbiety i trwały do r. 1712. W Szkocji, w Danji i Szwecji panowało srogie prześladowanie czarownic, przeniesione przez anglikańskich pastorów także do Ameryki. W Polsce sejm krakowski w r. 1543 poddawał wprawdzie sprawy czarownic jurysdykcji duchownej, ale z zastrzeżeniem współudziału sądów świeckich w śledztwie, skutkiem czego te procesy przeszły prawie całkiem pod jurysdykcję świecką, co też zgodnie ze statutem litewskim (1546), który oddawał je pod jurysdykcję starostów, obowiązywało w całej Polsce. Dochodzenie sądowe czarnoksięstwa jako zbrodni przeszło do Polski z Niemiec — a podręcznikiem do tej procedury był wspomniany powyżej „Młot czarownic“, przetłumaczony na język polski w r. 1614. Od wieku XVIII wiara w czary słabnie i procesy o czarodziejstwo są w Polsce coraz rzadsze, wreszcie sejm z r. 1776 zabronił dochodzenia czarów zapomocą tortur i zniósł karę śmierci za czarodziejstwo.

 Czechosłowacja, republika, powstała po wojnie europejskiej z części monarchji austro-węgierskiej, liczy (r. 1921) 13.613.170 mieszkańców, w tem katolików obrządku łacińskiego 10.385.000, katolików obrządku grecko-rusińskiego 536.000, ewangelików 990.000, wyznawców kościoła narodowego czesko-słowackiego (husytów) 525.000, prawosławnych 73.000, żydów 370.000, innych wyznań 25.000, bezwyznaniowych 725.000. Pod względem kościelnym katolicka Czechosłowacja podzielona jest na dwie prowincje kościelne: Praga i Ołomuniec. Do pierwszej należą biskupstwa w Budziejowicach, Hradcu Kralowem (Königgrätz) i Litomierzycach. Do prowincji ołomunickiej należy diecezja w Brnie. Diecezje słowackie w Koszycach, Roznawie (Rosenau) i w Spiszu należą do metropolji węgierskiej w Erlau, do węgierskiej metropolji w Ostrzygomiu (Erztergom, Gran) diecezje w Nitrze i w Bańskiej Bystrzycy. Katolicy obrządku grecko-rusińskiego należą do diecezji w Preszowie i Munkaczu.

 Częstochowa. Celem pielgrzymek pobożnych z całej Polski jest cudowny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, znajdujący się w kaplicy kościoła klasztornego paulinów na Jasnej Górze. Został tam umieszczony w r. 1382 przy fundacji klasztoru przez Władysława, księcia opolskiego. Pochodzenie obrazu nie jest znane. Wedle legendy miał go malować św. Łukasz w Nazarecie, poczem znalazł się w Jerozolimie. Ocalony podczas zburzenia Jerozolimy miał być przewieziony do Konstantynopola i darowany przez cesarza Nicefora Karolowi Wielkiemu, który znów miał go darować księciu ruskiemu, Leonowi. Przed umieszczeniem go na Jasnej Górze, t. j. aż do XIV w., miał się znajdować w Bełzie, skąd go zabrał Władysław, książę opolski, i przypisując mu łaskę swego zwycięstwa nad księciem bełskim Jerzym, uwiózł go w r. 1377, zdaje się do Lwowa, a następnie dla większego bezpieczeństwa dalej na zachód, do Częstochowy. Fundując klasztor paulinów na Jasnej Górze, pozostawił tam cudowny obraz, będący od tego czasu narodowo-religijnem paladjum Polski.

 Czterdziestogodzinne nabożeństwo, w Kościele katolickim nabożeństwo ku czci Najśw. Sakramentu, wprowadzone w XVI wieku, na przypomnienie 40 godzin, przez które ciało Chry-