mej osoby. Przez to podawał w wątpliwość człowieczeństwo Syna Bożego narówni z monofizytami. Sabeljanizm upadł pod koniec IV wieku.
Sabijczycy (sabjanie), ob. Mandaici.
Saboreici, ob. Talmud.
Sacrificati, ob. Lapsi.
Saduceusze, religijno-polityczne stronnictwo żydowskie, które aż do I wieku przed Chr. zajmowało w narodzie żydowskim dominujące stanowisko, tworząc rodzaj arystokratycznej kasty kapłańskiej. Nazwę ich wywodzą od arcykapłana Sadoka. Ulegali wpływom greckim i stanowili, w przeciwieństwie do nacjonalistycznego stronnictwa faryzeuszów, stronnictwo postępowe. Nie wierzyli w zmartwychwstanie ciała ani w nieśmiertelność duszy i w przeciwieństwie do faryzeuszów, którzy przeceniali tradycję, uznawali za prawdę tylko to, co wyraźnie jest napisane w Piśmie św.
Saint-Martin, ob. Martyniści.
Saint-simonizm, teorja komunistyczna, głoszona przez hr. Klaudjusza Saint-Simon (1760—1825), wedle której chrześcijaństwo, ulegając bezwzględnemu prawu postępu, chociaż w swoim czasie dobre i konieczne, przeżyło się tak samo, jak prawo własności i prawo spadkowe, i winno być zastąpione przez inną instytucję społeczną. Bronił poligamji, a pod względem religijnym stał na stanowisku panteistycznem, widząc bóstwo w ogólnem życiu wszechświata. Jego idee społeczne usiłował wcielić w życie Enfantin (ob.).
Sakra biskupia, ob. Konsekracja, 2.
Sakrament, wedle nauki Kościoła katolickiego, ustanowiony przez Chrystusa znak zewnętrzny, widomy, działającej wewnętrznie i niewidomie laski bożej. Jest siedem sakramentów: chrzest, bierzmowanie, pokuta (ob. Spowiedź), sakrament ołtarza, czyli Eucharystja, małżeństwo, kapłaństwo i ostatnie olejem św. namaszczenie. Niektóre z tych sakramentów, jak np. małżeństwo, ustanowił Chrystus tylko w ogólności, t. j. określił jego znaczenie i właściwą mu łaskę, a Kościołowi pozostawił określenie materji i formy.
Nauka Lutra, głosząca wiarę, a raczej ufność (fiducia) jako jedyne źródło zbawienia, usuwa sakramenty, jako samodzielne i szczególne środki łaski do osiągnięcia zbawienia i uważa je co najmniej za niekonieczne, w każdym razie za mniej skuteczne, niż kazanie. Mimo to nie uznaje kazania za sakrament, lecz przyjmuje dwa sakramenty: chrztu i Wieczerzy Pańskiej (komunji). Kalwin uważa sakramenty za symbole, a Zwingli za ceremonje, przez które człowiek zaznacza swą przynależność do chrześcijaństwa.
Sakrament Najświętszy, ob. Eucharystja.
Sakramentalja, modlitwy i czynności pobożne, jak np. modlitwa pańska, przeżegnanie się lub pokropienie wodą święconą, jałmużna, błogosławienie środków żywności i wogóle wszystkie błogosławieństwa, udzielane przez Kościół oraz rzeczy uświęcone przez modlitwę Kościoła, jak różańce, medaliki, szkaplerze. Ustanawiać nowe sakramentalja i usuwać lub zmieniać istniejące może tylko Stolica Apostolska.
Sakramentarjusze (niem. Sakramentierer), teologowie protestanccy, nazwani tak przez Lutra i zwalczani przez niego, Zwingli, Karlstadt, Oekolampadius i in., zaprzeczający rzeczywistej obecności (Realpräsenz) ciała i krwi Pańskiej w Eucharystii. Byli powodem sporu między protestantami, zwanego sporem o Wieczerzę Pańską (Abendmahlstreit), powstałego w latach 1524—1528. Spór ten, którego nie załagodził ani konwent w Schwabach (1529), ani konkordja wittenberska (1536), stał się przyczyną dotychczasowego rozbratu między luteranami a zwolennikami Zwinglego.
Sakramentarz (łać. liber sacramentarius), księga liturgiczna Kościoła katolickiego, zawierająca modlitwy przy mszy św., przy ceremonji chrztu, przy procesjach i t. p.
Sakramentki, zgromadzenie zakonne, poświęcone nieustannej czci Najświętszego Sakramentu. Założyła je w r. 1651 Katarzyna z Bar (1614 — 1698), a ustawy zgromadzenia zatwierdził Inocenty XI (1676) i Klemens XI (1705). Do Polski wprowadziła je królowa Marja Kazimiera, żona Jana III, w r. 1687. Mają kla-
Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/372
Ta strona została przepisana.
SABIJCZYCYSAKRAMENTKI
367
