Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/33

ność jej od cerkwi rosyjskiej, istniejąca faktycznie od chwili odbudowania Państwa Polskiego, została ulegalizowana kościelnie tomosem (dekretem) patrjarchy ekumenicznego w Konstantynopolu z dn. 13 listopada 1924 r., który stwierdził, że zwierzchnią władzę Kościoła prawosławnego w Polsce stanowi synod biskupów z metropolitą na czele (ob. Grecko-wschodni Kościół).

 Auto-da-fe (actus fidei = akt wiary), nazywano w Hiszpanji i w Portugalji w XVII i XVIII wieku wykonanie wyroku Inkwizycji.

 Ave Maria (= Zdrowaś Marja), modlitwa katolicka, zwana Pozdrowieniem Anielskiem, składa się z trzech części: z pozdrowienia Anioła Gabrjela (Łuk. I. 28), pozdrowienia Elżbiety (Łuk. I. 42) i modlitwy dodanej przez Kościół, sankcjonowanej przez Piusa V w r. 1568.

 Awesta (mylnie Zend-Awesta), święta księga wyznawców religji Zoroastra (ob. Parsyzm), używana dotychczas przez Parsów w Bombaju i okolicy, jako biblja i księga modlitw. Językiem Awesty jest starożytne narzecze aryjskie, zwane dawniej „zend“, stąd Zend-Awesta, nazwa mylna, gdyż zend oznacza rodzaj komentarza do Awesty, napisanego w języku palewi. Miejscem powstania Awesty jest starożytny Iran (Medja i Persja). Czas powstania nie da się nawet w przybliżeniu oznaczyć, gdyż Awesta jest dziełem zbiorowem, które powstawało w ciągu wieków jako zbiór wiedzy licznych autorów. Księgi Awesty miały być spalone na rozkaz Aleksandra Wielkiego (333 — 331 przed Chr.), lecz dużo prawdopodobniejszą jest wersja, że uczynili to Arabowie, którzy w VII wieku po Chr. podbili Persję i w miejsce religji Zoroastra wprowadzili islam. Przechowana dotychczas Awesta, będąca zaledwo cząstką pierwotnej, dzieli się na pięć części: 1) Yasna (= ofiara) zawiera w 72 rozdziałach teksty modlitw oraz hymny (gathas), przypisywane samemu Zoroastrowi (ob.) i będące najstarożytniejszą i najświętszą częścią Awesty; 2) Wispered, zbiór modlitw, uzupełnienie Yasny; 3) Wendidad, prawo kapłańskie, zawierające przepisy postępowania kapłanów, zachowania czystości, a głównie przepisy wypędzania demonów z przedmiotów przez nie zanieczyszczonych; 4) Yaszt, krótkie modlitwy do poszczególnych bóstw, główne źródło wiadomości o mitologji irańskiej i 5) Khorda, modlitewnik dla wiernych w różnych okolicznościach życia codziennego.
 K. F. Geldner: Avesta, die heiligen Bücher der Parsen; A. V. W. Jackson: Avesta-Reader, Stuttgart, 1893.

 Azja. Poza chrześcijaństwem, którego wyznawcy stanowią nieznaczną część ludności Azji, rozróżniamy w tej części świata cztery wielkie systemy religijne: islam (mahometanizm), nowobramanizm czyli hinduizm, buddyzm i konfucjanizm. Ostatnia z tych grup składa się z dwu różnych pierwiastków, sinizmu i taoizmu, które nie dadzą się od siebie oddzielić, ponieważ brak ku temu wszelkich podstaw statystycznych. Konfucjanizm jest najwięcej rozpowszechniony w Chinach, krajach sąsiednich i w Indjach Zagangesowych. Hinduizm, który pierwotnie ograniczał się do Indyj Przedgangesowych, rozszerzył się w ciągu ostatniego stulecia przez t. zw. kulisów nietylko w innych częściach Azji, ale i w Ameryce, Afryce i Australji. Buddyzm, posiadający w swej ojczyźnie, t. j. w Indjach Przedgangesowych, bardzo licznych wyznawców, rozpostarł się już od wielu wieków na obszarach Azji wschodniej, Chin, Japonji, Korei i w Indjach Zagangesowych. Mahometanizm posiada pod berłem angielskiem w Azji więcej wyznawców, niż ich posiadał w b. państwie otomańskiem przed wojną. Miljony mahometan żyjąteżw Chinach, w posiadłościach holenderskich, w Persji, Afganistanie, Iraku i Arabji. Podanie ścisłych dat statystycznych co do wyznań w Azji jest niemożebne, gdyż spisy ludności z uwzględnieniem wyznań na wzór europejskich przeprowadza w Azji tylko Wielka Brytan ja. W r. 1897 przeprowadziła takie spisy także Rosja. Japom ja urządza wprawdzie spisy ludności na modłę europejską, nie uwzględnia jednak przy tem wyznań. Statystyka wyznaniowa olbrzymich obszarów Chin, Mandżurji i Tybetu jest dotychczas zdana na mniej lub więcej przybliżone do prawdy obliczenia.