Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/30

cę stanowili: Siu, bóg księżyca, Szamasz, bóg słońca, sprawiedliwości i prawodawstwa i Isztar (po grecku Astarte), bogini życia i wegetacji, u Asyryjczyków czczona także jako bogini wojny i uważana za żonę Aszura, ich najwyższego bóstwa. Prócz tego wybitniejszemi bóstwami byli: Niu-ib, bóg wojny, polowania i rolnictwa, Nergal, bóg chorób, zarazy i śmierci i bóg królestwa zmarłych, oraz Damuzi, czyli Tammuz (Adonis Fenicjan i Greków), bóg wegetacji. Jest kochankiem (mężem) Isztar (Astarty), co roku niknie, spalony skwarem letniego słońca i zstępuje do świata podziemnego, aby z wiosną powstać na nowo.

 Aszur, ob. Asyrja i Babilonja.

 Atanazy św., doktór Kościoła, patrjarcha aleksandryjski, żył od 295 do 373 r. Całe życie poświęcił obronie wiary katolickiej przeciwko sekcie arjanów (ob. Arjanizm) i był z tego powodu pięciokrotnie skazywany na wygnanie. Pisał w języku greckim dzieła teologiczne i historyczne.

 Ateizm, nieuznawanie istnienia Boga. Opozycja przeciwko jakiejkolwiek wierze w istnienie Boga wynika z najróżnorodniejszych przyczyn. Ateizmem teoretycznym nazywamy odrzucanie idei Boga i uznawanie jakiegoś abstrakcyjnego prawa moralnego jako regulatywu czynów i dążeń ludzkich. Ateizm praktyczny zaś pojawiał się zawsze w czasach upadku moralnego, jak np. w Grecji po epoce Peryklesa, w Rzymie za czasów cezarów, we Francji w latach poprzedzających rewolucję i zawsze był głoszony przez tych, którzy uważali prawo moralne nie za konieczność rozumową, lecz za nawyk myślowy, powstały przez tradycję i wychowanie (ob. Sekularyzm).

 Atena, ob. Grecka mitologja i religja.

 Athos, po nowogrecku Hagion Oros, czyli Święta Góra, półwysep na południowem wybrzeżu Macedonji na morzu Egejskiem. Około r. 885 powstał tam klasztor reguły św. Bazylego a wkrótce potem cały półwysep zapełnił się klasztorami, tak że w r. 1046 liczono na górze Athos 180 klasztorów. Obecnie istnieje tam 20 klasztorów, w których mieszka około 5 tysięcy mnichów schizmatyckich, tworzących rodzaj republiki. Rządy sprawuje protaton, czyli rada, złożona z epistatów (igumenów) wybieranych przez wszystkie klasztory na lat 4. Mnisi żyją według reguły św. Bazylego i są przeważnie narodowości greckiej.

 Attis, ob. Cybela.

 Augsburskie wyznanie (Confessio Augustana), zbiór artykułów wiary, sformułowanych przez teologa protestanckiego Melanchtona (ob.) i przedstawiony cesarzowi Karolowi V na sejmie w Augsburgu r. 1530 przez książąt protestanckich. Artykuł X tego wyznania, odnoszący się do Wieczerzy Pańskiej, wywołał późniejszą opozycję Kalwina i spowodował rozłam protestantyzmu na luteranów i reformowanych (ob. Protestantyzm).

 Augurzy, członkowie kolegjów kapłańskich w starożytnym Rzymie, przechowujących tajemnicę wróżenia ze zjawisk przyrody, jak grzmoty i błyskawice, z lotu i głosu ptaków, z zachowania się kur wobec rzuconego im jadła i t. p. Wróżby te, zwane augurja lub auspicja, miały wyrażać wolę bogów, a mianowicie czy bogowie zgadzają się z pewnem przedsięwzięciem państwowem, jak np. wypowiedzeniem wojny, i czy ono się uda. Za czasów Cicerona, w I wieku przed Chr., gdy już wiara w starych bogów znacznie osłabła, auspicja, wydawane przez augurów, stały się środkiem do przeprowadzania pewnych celów politycznych a kolegjum augurów, przechowujące sposoby układania auspicjów, zażywało wielkiej powagi.

 Augustjanie. 1) Z kilku zgromadzeń zakonnych, jako to jan-bonitów, eremitów toskańskich, brytjan i braci pokutników, zwanych workowymi, powstał jeden zakon eremitów św. Augustyna, czyli augustjanów. Do Polski wprowadzeni w połowie XIII wieku, posiadali tu 36 klasztorów. Obecnie istnieje w Polsce tylko jeden klasztor augustjanów przy kościele św. Katarzyny w Krakowie. Tamże istnieje również zakon augustjanek, założony przez Szymona Mniszka w r. 1665. 2) Augustjanie Wniebowzięcia N. M. P., ob. Asumpcjoniści.