Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/289

Przeznaczone do użytku przy służbie bożej, zawiera nabożeństwo na każdy dzień miesiąca, poświęcony pewnemu świętemu, wraz z odpowiednim ustępem z ewangelji. Skrócone menologja nazywają się synaksarjami.

 Menonici, sekta, powstała w XVI w. w Niderlandach, założona przez Mennona, syna Szymona (Menno Simons, 1492 — 1559), pierwotnie księdza katolickiego, który przyłączył się do sekty anabaptystów, dał się powtórnie ochrzcić i był pastorem w Witmarsum w Fryzji. Naukę swoją zawarł w książce p. t. Fundamentbook (1539). Menonici nie uznają Trójcy św. i bóstwa Chrystusa, mają wzbronione przysięganie i służbę wojskową. Szerokie zastosowanie ma u nich klątwa i wyłączenie z pośród wiernych. Liczą około 250.000 wyznawców, przeważnie w Holandji, Belgji, Alzacji, Lotaryngji, Niemczech, Rosji i Ameryce Północnej. W Polsce posiadają jedną gminę w województwie lwowskiem.
 (Wedel: Abriss der Geschichte der Mennoniten 1904; Hartzler and Kaufmann: Mennonite Church History. 1905.

 Mesjasz, hebr. Masziah, zn. namaszczony, pomazaniec, greck. Messias albo Christos, nazwa Chrystusa Pana, jako najwyższego proroka, króla i kapłana, którego przyjście przepowiadały proroctwa Starego Testamentu, zwane proroctwami mesjańskiemi.

 Messaljanie, ob. Massaljanie.

 Metafizyka, nauka filozoficzna, zajmująca się ostatecznemi i abstrakcyjnemi podstawami wszechbytu. Nazwa grecka „metaphysica“, czyli to, co następuje „po fizyce“, powstała wskutek umieszczenia w zbiorze dzieł Arystotelesa traktatów filozoficznych po jego traktatach fizykalnych. Nazwa ta jednak, choć powstała przypadkowo, ma to głębsze znaczenie, że metafizyka stara się poznać przyczynę wszechrzeczy, która tkwi poza faktami, rozpoznawanemu przez fizykę, naukę doświadczalną. Powodem powstania metafizyki jest odwieczna i bezwzględna dążność ludzkiego umysłu do dojścia na podstawie wyobrażeń o rzeczywistości do wszystko-wyjaśniającego zakończenia, jednolitej syntezy, czyli do t. zw. światopoglądu. Tę dążność, będącą faktem psychologicznym, nazywają „potrzebą metafizyki“. Ponieważ jednak w wiedzy, zdobytej przez empirję, czyli doświadczenie, okazywały się zawsze braki, utrudniające na tej drodze zdobycie świadomości o całości wszechrzeczy, przeto już myśliciele greccy przeciwstawiali naukom doświadczalnym metafizykę, jako naukę, posługującą się własną metodą, która polega na uzyskiwaniu pojęć o wszechbycie bez pomocy doświadczenia, lecz tylko przez czyste rozumowanie. Głownem zadaniem metafizyki jest wytworzenie światopoglądu, opartego na pojęciu Absolutu, jako pierwszej przyczyny czyli na religijnem pojęciu Boga. Stąd łączność naturalna metafizyki z teologją i wzięcie jej przez teologów scholastycznych za podstawę nauki o Bogu. Wzrost i rozwój nauk empirycznych osłabił powagę metafizyki. Uważana za szczyt filozofji przez filozofów spekulatywnych jak Plato, Spinoza i Hegel, została zepchnięta na poślednie miejsce przez zwolenników filozofji krytycznej, jak Locke, Hume i Kant, a pozytywizm zakwestionował wogóle jej powagę naukową. Mimo tego i w nowożytnem myśleniu istnieje owa „potrzeba metafizyki“, której nie zdołają zaspokoić systemy, wyłączające wszelkie poznanie poza doświadczalnością.

 Metempsychoza (reinkarnacja, transmigracja), wędrówka dusz, doktryna o przechodzeniu duszy z jednego ciała w inne, ludzkie albo zwierzęce. Pojawia się w systemach religijnych starożytnego Egiptu, w buddyzmie i filozofji greckiej Pitagorasa, Empedoklesa, Platona, Plotina i nowoplatoników. Ślady pojęć o metempsychozie, znajdujące się w islamie i w żydowskiej kabale, są prawdopodobnie skutkiem wpływów nowoplatońskich. Celtyccy druidzi, Scyci i pierwotna ludność półwyspu italskiego wyznawała wiarę w wędrówkę dusz. Dotychczas wyznają ją ludy Azji wschodniej i Kaukazu, Indjanie amerykańscy i Negrzy afrykańscy. Porzucona przez ludy cywilizowane pod wpływem nauki chrześcijańskiej, pojawiła się w nowszych czasach w doktrynie socjalistycznej Fouriera.