Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/247

zakonne. Osoby fizyczne i moralne, będące podmiotami majątku na mocy prawa kościelnego, mogą korzystać z majątku sobie oddanego tylko o tyle, o ile zostają w łączności z Kościołem katolickim. Gdy jakaś osoba moralna przestaje istnieć, majątek jej ma biskup obrócić na cele diecezjalne. Zarządcą majątku kościelnego jest prawny przedstawiciel osoby moralnej, posiadającej majątek; np. zarządcą majątku parafjalnego jest proboszcz. Papież jest najwyższym zarządcą wszystkich dóbr kościelnych i kieruje ich administracją przez wydawanie praw tyczących się zarządu. Może też ograniczyć swobodę niższych zawiadowców. Biskup czuwa nad administracją wszystkich majątków kościelnych w diecezji i wydaje szczegółowe instrukcje administracyjne w ramach prawa powszechnego. Administracja majątku ściśle kościelnego (fabrica ecclesiae) należy do przełożonego danego kościoła. Majątkiem kościoła katedralnego zarządza biskup z kapitułą, innych zaś kościołów proboszczowie i rektorzy.
 Pozbycie majątku kościelnego (aljenacja) podlega ograniczeniom a mianowicie, jeśli idzie o rzeczy t. zw. wartościowe (kosztowności), których wartość przewyższa 30.000 fr., zezwolenia na pozbycie udziela papież. Na pozbycie przedmiotów majątku o wartości powyżej 10.000 do 30.000 fr. potrzebne jest zezwolenie biskupa, który go udziela za zgodą kapituły, rady administracyjnej i osób interesowanych. Takie też zezwolenie jest potrzebne, gdy majątek kościelny ma być obciążony pożyczką lub oddany w dzierżawę. A mianowicie powyżej wartości 1000 fr. potrzebne jest zezwolenie biskupa a jeżeli dzierżawa ma trwać dłużej niż 9 lat, potrzeba zezwolenia papieskiego. Do aljenacji darów wotywnych potrzeba zezwolenia papieskiego bez względu na ich wartość materjalną.
 Majątkiem kościołów protestanckich zarządzają organa, ustanowione przez władzę świecką. Dążeniem jednak kół protestanckich w nowszych czasach jest zdobycie dla prezbiterjów, rad i przełożeństw kościelnych większej autonomji w zakresie prawa majątkowego a pozostawienie państwu tylko prawa nadzoru.

 Kościół. Wyraz pochodzący od „kasztel“, z łać. castellum = zamek (po łacinie ecclesia, znaczy z greckiego: „zwołane zebranie“). W polskim tak jak w innych językach wyraz ten ma podwójne znaczenie: budynku, czyli miejsca zebrania i zebrania samego w najobszerniejszem znaczeniu, t. j. społeczeństwa wiernych. Teologja katolicka nadaj e temu wyrazowi znaczenie transcendentalne, obejmując mianem kościoła nie tylko wiernych, żyjących na ziemi cz. kościół wojujący (ecclesia militans), ale i wiernych zmarłych, którzy znów dzielą się na kościół cierpiący w czyśćcu (ecclesia patiens) i triumfujący, w niebie (ecclesia triumphans). W znaczeniu ogólnem używa się wyrazu „kościół“ w zastosowaniu do organizacyj większych związków religijnych. W tem znaczeniu mówi się o kościele krajowym, narodowym, protestanckim, reformowanym, anglikańskim, mahometańskim, karaimskim, żydowskim i t. d. W znaczeniu ścisłem, które utarło się w języku polskim, jest to społeczeństwo wiernych, założone przez Chrystusa, powszechne, t. j. cały świat obejmujące, urządzone hierarchicznie z papieżem, jako namiestnikiem Chrystusa, następcą św. Piotra i głową Kościoła i biskupami, jako następcami apostołów, którym Chrystus udzielił władzy nauczania i rządzenia. Kościół w tem znaczeniu, czyli Kościół katolicki jest społecznością religijną, duchową, nadprzyrodzoną, ale widzialną w swej organizacji i używającą do swoich celów zarówno środków; nadprzyrodzodzonych, jak sakramenta, jako też i materjalnych (jurysdykcja kościelna). Członkami Kościoła są wszyscy wierni, o ile nie zostaną z Kościoła wyłączeni. Nie są członkami Kościoła nieochrzczeni, heretycy, schizmaty. cy i wyklęci. Znamiona Kościoła wylicza symbol niceańsko-konstantynopolitański (325 — 381) w słowach: „jeden, święty, katolicki i apostolski Kościół“.
 Powszechność Kościoła (catholicitas) tkwi zasadniczo w jego nauce i urządzeniu, które wyłączają indywidualizowanie religijne (protestanc-