Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/22

wrócił w Anglji hierarchję katolicką, i od tego czasu datuje się tam stały rozkwit katolicyzmu. Wyznawców Kościoła anglikańskiego jest tam 5.727 tysięcy, katolików (w Anglji, Walji, Szkocji i prowincji Ulster) 2.960 tysięcy, metodystów weslejańskich i kalwińskich około 3 miljony, independentów 1.727.000, prezbiterjanów (przeważnie w Szkocji i w Ulsterze) 931.000, baptystów 1.382.000 i 300.000 żydów. (Powyższe niezupełne dane cyfrowe, pochodzące z lat 1911, 1926 i 1927, w „Hübners geographisch-statistische Tabellen“, 1929).

 Animizm, teorja filozoficzna, wprowadzona w medycynie z początkiem XVIII w. przez G. E. Stahla, według której dusza (anima) jest zasadniczym pierwiastkiem życia. W czasach nowszych (1867) użył tej nazwy w antropologji E. B. Tylor, jako oznaczenie i wytłumaczenie pewnej kategorji objawów religji ludów pierwotnych, wierzących w posiadanie duszy przez zwierzęta, rośliny, góry, morze, słońce, niebo, przez zjawiska natury jak wiatr, noc, jutrzenka, tudzież przez wyobrażenia ludzi i zwierząt, jak obrazy, rzeźby, posągi, figury i fotograf je oraz inne przedmioty martwe, jak np. instrumenty muzyczne. Wiara ta, połączona z mnóstwem formuł i praktyk magicznych, stanowi treść religji dzikich szczepów Afryki południowo zachodniej, Australji i Polinezji. Wedle teorji t. zw. animistów, wiara w duchy, ożywiające zwierzęta, rośliny i inne zjawiska natury oraz przedmioty martwe, połączona z kultem duchów przodków (ob. Manizm), powstała jako następstwo przekonania człowieka, że posiada duszę, mogącą prowadzić życie niezależnie od ciała. Istnienie duszy rozciągnął człowiek, zdaniem animistów, na zwierzęta, zjawiska natury i przedmioty martwe i w ten sposób kult natury, połączony z kultem duchów przodków miał się stać punktem wyjścia wszelkiej formy religijnej. Teorja ta jest domysłem, pozbawionym podstawy realnej, nie rozwiązuje bowiem kwestji, na której się opiera, a mianowicie, w jaki sposób człowiek doszedł do przekonania o istnieniu duszy i to duszy tak doskonałej, aby mogła być przedmiotem kultu religijnego. Pojęcie takiej duszy wymaga, aby najpierw istniało pojęcie Istoty Najwyższej, pojęcie bóstwa, czyli idea religijna. Kult duchów, animizm i manizm, jest koncepcją intelektualną, powstałą pod wpływem istniejących już uprzednio idei religijnych i jest zjawiskiem wtórnem, stwierdzającem ich rozwój. Dowodzi tego między innemi fakt, że kult przodków istnieje wśród społeczeństw, stojących na wyższym stopniu kultury, jak np., w Chinach, w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie, u bardzo wielu zaś ludów pierwotnych (np. w Australji południowej) istnieją stosunkowo czyste pojęcia Najwyższej Istoty a niema ani śladu czci przodków. Przeciwnie, u niektórych ludów pierwotnych istnieje zwyczaj zabijania starców a więc odwrotność kultu przodków.
 (Edward Burnett Tylor, Primitive Culture, 2 vol., 4 ed. Londyn 1904; Goblet d’Alviella, L’idee de Dieu d’après l’anthropologie et l’histoire, Paris 1892; A. Borchert, Der Animismus, Fryburg 1900; ks. Idzi Radziszewski, Geneza religji. Włocławek, 1911).

 Anioł Pański, zaczynająca się od tych słów modlitwa katolicka dla uczczenia tajemnicy Zwiastowania N. Marji Panny, odmawiana trzy razy dziennie. W Polsce jest zwyczaj po wieczornem „Anioł Pański“ uderzać 9 razy w dzwon na intencję dusz zmarłych i to wedle tradycji za poległych w bitwie pod Warną lub za poległych pod Grunwaldem.

 Antoni św., pustelnik, urodzony w połowie II w. w Górnym Egipcie, założył w r. 305 w Tebaidzie pierwszy klasztor. W czasie chwilowego pobytu w Aleksandrji, dokąd udawał się kilkakrotnie, aby zwalczać sektę arjańską, poznał św. Atanazego, swego późniejszego biografa. Zmarł w r. 356, licząc lat 105. Jest czczony, jako patrjarcha mnichów.

 Antoni św. z Padwy, ur. w Lizbonie w r. 1195, wstąpił do zakonu franciszkanów i zasłynął jako kaznodzieja. Działał we Francji i Włoszech, umarł w Padwie w r. 1231, gdzie grobowiec jego dotychczas słynie cudami.

 Antonici, zgromadzenie zakonne, ob. Szpitalnicy.