Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/161

Bóg jest uważany za indywiduum duchowe a na najwyższym religją absolutna (chrześcijańska), w której Absolut dochodzi w człowieku do zupełnej świadomości samego siebie.
 Szerzycielami filozofji Hegla w Polsce byli Kremer, Trentowski, Libelt i Cieszkowski, autor „Ojcze Nasz“.

 Hegumeni, ob. Archimandryta.

 Heidelberski katechizm (Catechesis palatina), wykład doktryny kościoła reformowanego, napisany na rozkaz kurfirsta Palatynatu, Fryderyka III, przez Zacharjasza Ursina i Kaspra Oleviana w r. 1563. Synod w Dordrechcie uznał ten katechizm za księgę symboliczną.. Nauka Kalwina o przeznaczeniu jest w tym katechizmie przedstawiona w bardzo złagodzonej formie.

 Hejnał, z węgierskiego hajnal (= jutrzenka), oznaczał w Polsce pobudkę poranną, wygrywaną na trąbach. Były to pieśni nabożne, których melodje z XVI wieku dotychczas się zachowały. Wygrywano je na wieży kościoła Marjackiego w Krakowie o wschodzie słońca, w czasie adwentu zaś od północy do świtu. Obecnie pieśni te grają tylko w niektórych miesiącach, np. w maju, o świcie, co godzinę zaś samą tylko pobudkę, zwaną hejnałem krakowskim.

 Hekate, nieznana u Homera, była według Hezjoda w najdawniejszej mitologji greckiej córką Tytana Persesa i Asterji, boginią księżyca, której składano ofiary na nowiu. Z biegiem czasu zaczęto utożsamiać Hekatę z Persefoną i Selene i czczono ją jako boginię nocy, świata podziemnego, czarów, widm i upiorów. Ażeby uchronić się przed jej czarami, stawiano jej ołtarze przed domami i na rozstajnych drogach. Nazywano ją Trioditis (Trivia) i wyobrażano jako posąg złożony z trzech postaci niewieścich, opierających się o siebie plecami.

 Heksameron, czyli hexahemeron, po grecku „dzieło sześciu dni“, biblijna historja stworzenia świata w ciągu 6 dni, zawarta w Genesis, t. j. pierwszej księdze pentateuchu mojżeszowego. Istnieje kilka sposobów tłumaczenia hekisameronu a mianowicie tłumaczenie dosłowne, czyli literalne, przenośne czyli idealistyczne, teorje współczesności i perjodyczności oraz hipotezy: alegoryczna, poematyczna, liturgiczna i wizjonerska.

 Helena św. (247 — 328), matka Konstantyna Wielkiego, żona Konstancjusza Chlorusa, który ją porzucił, gdy został cesarzem. Mając lat 64, została chrześcijanką i odbyła pielgrzymkę do Palestyny w celu znalezienia Krzyża św. Odnalazłszy go, wybudowała w r. 325 kościół Grobu św. i kościół na Górze Oliwnej w Jerozolimie, oraz kościół w Betleem.

 Helenjanie, ob. Gnostycyzm.

 Heliand, poemat starosaski z IX w. o życiu i śmierci Zbawiciela, napisany na polecenie Henryka Pobożnego przez zakonników niemieckich. W przedstawieniu wypadków ewangelicznych trzyma się ewangelji i jej komentatorów Tacjana, Hrabana Maura, Bedy i Alkuina. Poemat ten, będący najdawniejszem epos niemieckiem, powstał między r. 822 a 840. Przedstawiano w nim Chrystusa jako panującego germańskiego a stosunek do apostołów na podobieństwo do stosunków lennych wczesnego średniowiecza. Z opowiadaniem łączy wykład moralny i egzegetyczny nauki Chrystusa.

 Heliolatrae, zn. „czciciele słońca“, tak nazywali Grecy i Rzymianie pierwszych chrześcijan, prawdopodobnie z powodu, że przy modlitwie zwracali się do wschodu lub że Chrystusa nazywali „słońcem sprawiedliwości“.

 Heljolatrja, kult słońca, napotykany we wszystkich religjach naturystycznych, objawia się u ludów pierwotnych przez hałaśliwe obrzędy w czasie zaćmienia słońca w celu odstraszenia demona (wilka), który chce pożreć słońce. Na wyższym stopniu rozwoju heljolatrji stoją ofiary i obrzędy, będące w związku z mitami, według których pierwiastek słoneczny, jak Surja u Hindusów, Ormazd (Ahura Mazda) Persów, Izdubar Asyryjczyków, Osiris Egipcjan, Herakles i Apollo Greków i Baldr Germanów, prowadzi walkę z mocami ciemności jak Ariman, Pyton, Tyfon i Loki. Według tych mitów bóg słońca na czas zimy ulega przeciwnikowi i dostaje się do niewoli a z powrotem wiosny odzyskuje siły i triumfuje nad przeciwnikiem. Z tego powodu obchodzono w czasie zamierania życia natury