Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/16

ścioła wschodniego, odmawiany w postawie stojącej.

 Akiba, Ben Josef (syn Józefa), jeden z najsłynniejszych rabinów żydowskich. Żył w Syrji w I wieku po Chr. i został zabity z rozkazu cesarza Hadrjana ok. r. 135. Komentował prawo mojżeszowe i napisał trzy księgi kabalistyczne.

 Akolita, kleryk, który otrzymał ostatnie z czterech mniejszych święceń (ob. Święcenia).

 Aktysteci, ob. Monofizyci.

 Alba, szata liturgiczna z białego płótna, używana przez duchowieństwo katolickie przy odprawianiu mszy św., wdziewana pod ornatem, i przy innych obrzędach.

 Albanja, statystyka wyznań, ob. Europa.

 Albati, ob. Biczownicy.

 Albert Wielki, teolog scholastyczny, jeden z najuczeńszych ludzi średniowiecza, nauczyciel św. Tomasza z Akwinu. Pochodził z niemieckiej rodziny Bollstädt, urodził się ok. r. 1193 w Szwabji, studjował w Padwie, gdzie wstąpił do zakonu dominikanów. Wykładał na uniwersytecie w Kolonji i w Paryżu i był biskupem w Regensburgu. Zrzekłszy się biskupstwa, wrócił do pracy naukowej w Kolonji, gdzie umarł w r. 1260.
 Wprowadził dzieła Arystotelesa wraz ze znanemi wówczas komentarzami pochodzenia greckiego, arabskiego i żydowskiego do studjów teologicznych i filozoficznych i nadał przez to filozofji scholastycznej nowy kierunek. Z powodu niezwykłej swej wiedzy nazwany został przez współczesnych Wielkim albo Doktorem powszechnym (Doctor universalis). Kościół katolicki zalicza go do rzędu błogosławionych.

 Albertyni. Adam Chmielowski, artysta-malarz, uczestnik powstania z r. 1863, jako członek III Zakonu św. Franciszka przybrał imię „brata Alberta“ i założył w Krakowie w r. 1888 dom przytułkowy dla bezdomnych, obsługiwany przez niego samego i towarzyszów, związanych tą samą regułą św. Franciszka i zwanych albertynami. Domy przytułkowe braci albertynów (albertów) powstały następnie we Lwowie, Stanisławowie, Przemyślu, Tarnowie, Zakopanem i w innych miastach Małopolski. Celem tych zakładów jest udzielanie bezpłatnego przytułku bezdomnym, pielęgnowanie chorych, opieka i wychowanie opuszczonych dzieci i nauka rzemiosł. Podobne domy dla kobiet obsługują w Sokalu i w Jarosławiu siostry albertynki, zgromadzenie żeńskie tej samej reguły.

 Albigensi, sekta szerząca się w XII i XIII wieku w południowej Francji. Nauka albigensów miała podstawy w manicheizmie (ob.). Odrzucali sakramenty, dogmat o zmartwychwstaniu i o Trójcy Św. Dzielili się na „początkujących, wierzących i doskonałych“. Nauka ich została potępiona przez synod w Tour (1163) i sobór lateraneński (1179). Znaleźli opiekuna w Rajmundzie VI, hr. Tuluzy, przeciw któremu wystąpił, na wezwanie papieża Innocentego III, król francuski, Ludwik VIII. Walki orężne przeciwko albigensom trwały przez wiek XIII, a inkwizycja miała z nimi do czynienia jeszcze w początkach XV wieku.

 Albrechtanie (niem. Albrechtsleute), sekta protestancka, założona w r. 1803 przez Jakóba Albrechta, kaznodzieję metodystów w Pensylwanji, jest odłamem sekty metodystów, głosi podobne im nauki i opiera swój ustrój na tych samych zasadach. Od r. 1816 ta sekta nazywa się w Ameryce „ewangelickiem stowarzyszeniem Północnej Ameryki“ (Evangelical Association of North America) i posiada licznych zwolenników w Ameryce Północnej, tudzież w Wirtembergji i w Szwajcarji.

 Aleksander. Było 11 papieży tego imienia. Wybitniejsi z nich są:
 Aleksander I, biskup rzymski z początkiem II wieku ery chrześcijańskiej, męczennik.
 Aleksander III (Roland Bandinelli), jeden z najznamienitszych papieży, panował od r. 1159 do 1181. Zakończył pomyślnie długotrwałe spory papiestwa z Fryderykiem Barbarossą i z Henrykiem II, królem angielskim. Opiekował się nauką i uniwersytetami.
 Aleksander IV, był papieżem od r. 1254 do 1261 w czasie walk pomiędzy Gwelfami i Gibelinami. Zaliczał się do pierwszych, a gdy Gibelini wzięli