Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/103

 Epitafium (zn. nagrobek, napis nagrobny), zwano w Grecji nie tylko nagrobki lecz także mowy i uroczystości pogrzebowe na cześć poległych. Pochodzące z pierwszych wieków chrześcijaństwa epitafja, czyli napisy nagrobne w katakumbach, oraz epitafja średniowieczne i późniejsze są źródłem wielu wiadomości i przedmiotem osobnej nauki, zwanej epigrafiką.

 Epithalamium, w Grecji i u Rzymian pieśń weselna, śpiewana przez chór przy drzwiach nowożeńców.

 Epitrachil (epitrachelion) w Kościele wschodnim ubiór liturgiczny, noszony przez duchowieństwo przy wykonywaniu czynności obrzędowych, podobny do stuły księży katolickich.

 Epternacum, ob. Echternach.

 Epulones, nazywali się w Rzymie od r. 196 przed nar. Chr. kapłani, urządzający uczty na cześć bogów. Pierwotnie było ich trzech, później siedmiu, a Cezar pomnożył ich liczbę do dziesięciu. Urządzali uczty publiczne na Kapitolu (epulae), w których brał udział senat i lud rzymski w niektóre dni świąteczne i przy okazji igrzysk w dni uroczystości państwowych, triumfów, pogrzebów, urodzin w familji cesarskiej i t. p. Urząd epulonów istniał do IV wieku po Chr.

 Erastjanizm, teorja, rozpowszechniona zwłaszcza w Anglji, poświęcająca autonomję ustrojów kościelnych na rzecz wszechwładzy państwa, które ma wykonywać również władzę kościelną. Nazwa tej teorji pochodzi od Tomasza Erastusa (1524 — 1583), profesora medycyny w Heidelbergu, a następnie w Bazylei. Jako gorliwy zwolennik Zwinglego zwalczał Kalwina i głosił zupełne poddanie władzy kościelnej pod zwierzchnictwo świeckie. Jako przyrodnik występował przeciwko alchemji i zapatrywaniom przyrodniczo-filozoficznym Paracelsusa, niemniej jednak był gorliwym zwolennikiem procesów czarownic i palenia ich na stosie.

 Erazm z Rotterdamu, wybitny humanista, ur. ok. r. 1464 w Rotterdamie, poświęcił się stanowi duchownemu jako zakonnik w Steyn. W r. 1464 opuścił klasztor i wstąpił na służbę biskupa w Cambray, który dopomógł mu do odbycia studjów teologicznych na uniwersytecie paryskim. W latach 1497 — 1506 przebywał kolejno w Anglji na dworze lorda-kanclerza Tomasza Morus, we Francji i w Niderlandach, a w r. 1506 przedsięwziął podróż do Włoch w celu pogłębienia studjów klasycznej starożytności. W czasie tej podróży przejął się zasadami humanizmu, które starał się spożytkować na polu nauk teologicznych. Na wezwanie króla Henryka VIII udał się do Anglji i był profesorem uniwersytetu w Cambridge. W r. 1516 udał się do Bazylei i będąc w służbie cesarza Karola V, zwracał się w początkach t. zw. reformacji Lutra przeciwko Kościołowi katolickiemu, później jednak (1524) wystąpił do walki z Lutrem. Z Bazylei, która przyjęła reformację, przeniósł się do katolickiego Fryburga, gdzie wydawał pisma Ojców Kościoła, grecki tekst Nowego Testamentu i pisma treści teologicznej i filozoficznej. Zmarł w r. 1536 w Bazylei. Należał do najuczeńszych i najpoczytniejszych pisarzy ówczesnej Europy i najwybitniejszych głosicieli humanizmu. Wywarł też znaczny wpływ na rozwój humanizmu w Polsce. Z humanistami polskimi łączyły go osobiste stosunki i miał między nimi licznych wielbicieli. Pisma jego drukowano w XVI wieku w Krakowie.

 Erekcja, akt prawny ustanowienia urzędu lub beneficjum kościelnego, zdziałany przez kompetentnego zwierzchnika kościelnego, określający zakres praw i obowiązków, które mają być w pewnem oznaczonem miejscu stale wykonywane w imieniu Kościoła. Według katolickiego prawa kanonicznego warunki prawnej erekcji są następujące: 1) Przyzwolenie właściwej władzy kościelnej. Sam tylko papież może erygować beneficja konsystorskie, kapituły katedralne i kolegjackie, nowe prelatury i kanonje nadliczbowe i honorowe. Beneficja niekonsystorskie eryguje biskup diecezjalny. 2) Słuszna przyczyna, t. j. rzeczywista potrzeba. 3) Odpowiednie miejsce. 4) Wyposażenie, wystarczające na utrzymanie beneficjata i na pokrycie wydatków na służbę bożą. 5) Formalności, a mianowicie przesłuchanie stron zainteresowanych i spisanie aktu erekcyjnego, czyli do-