b) aby nakazano bezzwłocznie naukę religii w szkołach elementarnych wykładać w języku ojczystym i usunięto wszystkie przepisy, które się temu sprzeciwiają.
Wniosek ten[1] przyszedł pod obrady dnia 14 marca 1883 r. poparty przez posłów polskich, którymi byli wówczas: I. Brzeski, St. Chłapowski, H. Dobrzycki, ks. dr. Jażdżewski, Ignacy Łyskowski, Teofil Magdziński, dr. L. Mukułowski, S. Radoński, Stanisław Różański, Rybiński, dr. H. Szuman, Thokarski, Władysław Wierzbiński, Wolszlegier, Ignacy Zakrzewski i ks. L. Ziętkiewicz.
Ks. dr. Floryan Stablewski w ten mniejwięcej sposób wniosek uzasadniał:
„Urzędowa statystyka pruskich szkół elementarnych z r. 1882 podaje liczbę dzieci szkolnych po polsku mówiących na 431,187, z których 70,659 znają podobno także język niemiecki, atoli 360,528 wstępując do szkoły znały tylko język polski — i te to dzieci, nie znając wcale języka niemieckiego, pobierają od pierwszego zaraz roku nauki wszystkie tylko i wyłącznie w języku niemieckim.”
„W chwili, w której w całych Niemczech niemiecki Schulverein tak w prasie, jak i w tej Izbie podejmuje tak ożywioną agitacyą przeciw węgierskiej ustawie o szkołach średnich, szukając dla osiadłych w Siedmiogrodzie i na Węgrzech Niemców pomocy przeciw tym środkom rządu węgierskiego, które, gdyby je rząd pruski w tej samej formie względem nas pochwalił, powitalibyśmy jako objaw i odezwanie się uczucia sprawiedliwości — w tej chwili nikt nie uchroni się zarzutu krzyczącej niesprawiedliwości, kto tam broni swych ziomków, a tutaj chce głosować przeciwko naszemu wnioskowi.”
„Środki i rozporządzenia, jakie rząd przedsięwziął u nas na polu szkolnem, nie dadzą się bynajmniej usprawiedliwić ze stanowiska międzynarodowego prawa. Nie można pochwalić systemu pedagogicznego, który jest wypływem najgrubszego politycznego darwinizmu, który tutaj członek prawicy p. Stoecker tak drastycznie napiętnował wśród grzmią-
- ↑ Stablewski i Kantak. Wniosek w obronie języka narodowego w szkołach dzielnic polskich w Izbie pruskiej. Poznań 1883.
