W końcu roku 1879 zapowiedział Bismarck zerwanie zupełne z dotychczasową polityką celną i ekonomiczną i powrót do zasad, jakie w r. 1865 przy zaprowadzeniu liberalnej polityki handlowej zaniechane zostały.
Ten zwrot w polityce handlowej Niemiec poruszył umysły w W. Księstwie Poznańskiem. Ale zdania co do taryfy celnej były podzielone. Zarząd Centralnego Towarzystwa Gospodarczego przesłał w lutym 1879 r. do parlamentu petycyą, w której żądał ceł ochronnych dla naszego zboża, natomiast dziennikarstwo nasze i poszczególni politycy odzywali się i agitowali w przeciwnym kierunku.
Tak utworzyły się dwa obozy.
Aby rzecz wyjaśnić, napisał Ignacy Łyskowski, poseł lubawski, Memoryał w sprawie rolnictwa w Niemczech, starając się wykazać, że bardzo pospolita i ulubiona zasada zwolenników wolnego handlu, „iż klasom pracującym chleba przedrażać nie wolno,” nie da się wcale utrzymać, gdyż klasy pracujące daleko więcej głodu przymierać będą, gdy wcale nie będą miały zarobku t. j. gdy nie będą miały za co kupić chleba, jeśli tenże chleb jeszcze więcej stanieje. „Droga praca i drogi chleb — to najpewniejsze oznaki narodowego dobrobytu.” Dalej wykazywał Łyskowski, jak błędnem jest mniemanie, że ruina rolnictwa dla innych stanów jest zupełnie obojętną.[1]
- ↑ Komierowski R. Koło polskie 1875—1900, str. 68.
