Orzeszkowej. Powieść wysuwa się na pierwszy plan w naszej literaturze. Życie samo wypracowywuje i wyrabia pomiędzy oddzielną jednostką, a rzeczywistością ten niezbędny dla powstawania powieści dystans. Dystans ten jest różnej natury. Zależy od tego, kim jest powieściopisarz i komu opowiada. Ale obok powieści mającej swoją ewolucyę, swoją fizyognomię i swój charakter własny, snuje się powieść inna, poczytna, na codzienny użytek — powieść »do wszystkiego«, powieść — flądra. I ta ma swój dystans stały i niezmienny. Ma ona ochronę przed konfliktami bezmyślność własną. »Niech na całym świecie wojna, byle polska wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna«. I podczas, gdy w walce i męce spalają się pokolenia, podczas, gdy świat co roku budzi się innym, podczas, gdy niema dnia, któryby w jakiejś cząsteczce nie rewolucyonizował życia i myśli, nie potęgował ich trudności, nie zmniejszał szans ocalenia nieszczęsnego, ciemiężonego przez obcych, ogłupianego przez swoich narodu, opowiadali ku uciesze polskiej ignorancyi pp. Gawalewicze, Je-
