pracy, ale cały skład moralny człowieka, pracującego posiadają znaczenie same przez się niezależnie od środowiska. Być może, że tym z polskich młodych duchowo socyalistów, którym socyalistyczny ideał przedstawia się jako nieustający parlament otwarty dla wszystkich, idea pracy wydaje się obojętną rzeczą. Jest ona kamieniem węgielnym socyalistycznego światopoglądu. Społeczeństwo socyalistyczne znaczy to społeczeńswo, na pracy jako uznanej i odczuwanej wartości oparte. W społeczeczeństwie chorem na chroniczne i zadawnione próżniactwo, w społeczeństwie nie pojmującem pracy, nie kochającem jej, gardzącem i brzydzącem się nią — powieści Orzeszkowej nie przestały być pierwiastkiem wysoce kulturalnym. Orzeszkowa i Prus najgłębiej z pośród pisarzy swego pokolenia odczuli i zrozumieli znaczenie nowych form życia, które powstawały naokoło nich: w dziełach swoich zakładali oni podstawy duchowe dla nowej pracującej Polski. Żaden inny z pisarzy tego okresu nie może być postawiony obok nich. I Prus i Orzeszkowa posiadają własny swój świat moralny: działal-
