Strona:Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności - 1887 - Tom 19.djvu/025

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

że w Łęczycy niejaki Jaszko Czirchowski jest justycyjaryjuszem przez przeciąg lat 12, t. j. od r. 1388 do r. 1400, to zadanie nasze aby oznaczyć dokładnie czas urzędowania oprawców będzie prawie nie do rozwiązania. Wprawdzie jak z powyższéj tabeli się okazuje, przeciąg czasu urzędowania niektórych justycyjaryjuszy zgadza się ze sobą prawie zupełnie, gdyż np. Mikołaj z Knyszyna, Stanisław Goły, Piotr Lis i Stanisław Manszowski urzędowali po lat dwa, zato jednak Mikołaj Mruk był oprawcą naprzód przez lat cztery, a może i sześć, a następnie po latach ośmiu, znowu zdaje się przez lat dwa. Żaden zaś z nich nie utracił urzędu wskutek swéj śmierci, wszyscy bowiem występują w aktach sądowych z lat późniejszych za urzędowania innych oprawców z dodatkiem condam iusticionarius lub bez tegoż jako ludzie prywatni w sprawach prywatnych czysto osobistych. Ponieważ jak wykazaliśmy, w każdéj ziemi był tylko jeden oprawca, przeto w obec tego możemy jedynie to z pewnem prawdopodobieństwem stwierdzić, że czas urzędowania oprawców nie był stale oznaczony lub ustawami określony, lecz że był lub mógł być różnym w każdym poszczególnym przypadku, a to stosownie do woli osoby przełożonej, a więc za czasów Kaźmierza W. króla a następnie starosty; prawidłowo zaś wynosił lat dwa (nie była jednak wykluczoną możliwość, że jedna i ta sama osoba mogła być oprawcą i przez lat sześć, a może nawet i przez lat więcéj, jak w Łęczycy). Niepodobna nadto oznaczyć, czy oprawców w w. XV wybiérano z pośród niższych urzędników lub sług grodu, czy téż z pośród „camerarii terrestres”, jakby się tego pośrednio z wielu wzmianek w źródłach domyślać można, tyle tylko pewném jest, że każdy z oprawców, jak już zresztą wyżéj wspomniano był nobilis, w każdym jednak razie pochodził ze szlachty drobnéj, może zaściankowéj.
Dla dopełnienia wreszcie rysu organizacyi urzędu oprawców dodać musimy, że oprawca nie posiadał wcale stałego miejsca urzędowania, lecz objeżdżał terytoryjum władzy swej podległe w celu wykonywania urzędu. Świadczy