Czterysta lat ubiegło w roku obecnym od chwili, gdy w Żórawnie, nad Dniestrem, przyszedł na świat Mikołaj Rey, h. Oksza, poprzednik Jana Kochanowskiego. Nie posiadał wprawdzie tak głębokiego, jak on, poczucia poezyi, mistrzowstwa w słowie i europejskiej nauki; ale w każdym razie był to talent samorodny, potężny, który, pomimo niebezpiecznego sąsiedztwa w czasie ze śpiewakiem Czarnoleskim, zdołał swą odrębność, jako pisarz, zachować i obok niego przez cały szereg lat i stuleci na właściwem stanowisku w literaturze się utrzymać.
Wynika to ztąd, iż każdy z nich jest wyobrazicielem jednego z dwóch umysłowych kierunków, jakie wiek XVI cechują. Kochanowski, wykarmiony we Włoszech na klasycyzmie, Jest humanistą pierwszorzędnego znaczenia zarówno w łacińskich, jak i polskich utworach; domorosły Rey — przedstawicie-
