średnio pożądamy, a tem co jest dobre. Dobre bowiem jest to, co godne pożądania ze stanowiska naszej szerszej jaźni. Tym sposobem poczucie dobroci wynika z prawdziwego poglądu na życie nasze, to znaczy ze zwartego poglądu na całość dzierżawy życia, z poglądu, który uwzględnia nietylko to, co jest obecne przed nami, ale i to, czego niema, a może nawet, po ludzku biorąc, nigdy być nie może. Człowiek patrzący w przyszłość, zwraca uczucia swoje ku temu życiu, które jeszcze dlań nie istnieje, zwraca je ku niemu o wiele bardziej, niż ku temu życiu, które jest z nim; dlatego gotów jest poświecić obecne skłonności swoje na rzecz urzeczywistnionej przyszłości. W tem jego wielkość, urzeczywistnia bowiem prawdą. Nawet chcąc skutecznie dbać o własną korzyść, winien człowiek uznać tą prawdę, winien okiełznać bezpośrednie swoje popędy — innemi słowy, być moralnym. Bo nasza władza moralna jest to władza, dzięki której poznajemy, że życie nie składa się z urywków, bez celu i bez związku. To poczucie moralności nie tylko daje człowiekowi moc widzieć, że jaźń posiada ciągłość w czasie, ale daje mu ponadto możność poznania, że nie jest prawdzi-
