Strona:Przewodnik praktyczny dla użytku maszynistów (Pietraszek, 1873).pdf/379

– 333 –

 Po zrobieniu na danéj powierzchni ołówkiem znaków i linij, jakie mają przedstawiać dokładny kompas, zdejmuje się narzędzie i w rurce, w któréj była oś narzędzia, osadzić należy skazówkę, a cień przez nią rzucony, odpowié zadaniu.
 Dobre kompasy czyli zegary słoneczne, pokazywać winny nie tylko godziny, kwandranse i t. d. czasu prawdziwego, ale nadto różnice, jakie w ciągu roku zachodzą między niemi a czasem średnim czyli zegarowym, o które najlepsze nawet zegary opóźniają się lub téż wyprzedzają każdodziennie kompasy. Nareszcie kompasy, powinny wskazywać zmiany roczne położenia słońca na niebie.
 Wzór takiego kompasu, przedstawia nam figura 140.
 a)   Linie godzinowe oznaczone są na niéj liczbami: 8, 9, 10.... na które padać ma cień skazówki o każdéj godzinie czasu prawdziwego, czyli kompasowego.
 b)   Linie dzienne, które tu są wykropkowane i oznaczone napisami: zwrotnik koziorożca, raka i równik; na które to linie ma padać przez cały dzień koniec cienia tejże skazówki, w czasie porównań i przesileń dnia z nocą.
 c)   Linia średniego czasu, najważniejsza w życiu praktyczném, mająca kształt podłużnéj ósemki, oznaczona na figurze napisami czterech pór roku, na obwód któréj ma padać koniec cienia skazówki, w odpowiedniéj napisowi porze roku, godzinie 12-téj w południe, czasu średniego czyli zegarowego.
 Podług tego cienia zegary regulowane być winny, gdyż między niemi a kompasem różnica dochodzić może od kilku do kilkunastu minut. Przyczyna téj różnicy ztąd pochodzi, że ziemia tylko ruch dzienny ma jednostajny, a roczny około słońca jako eliptyczny, musi być zmienny.
 Zegary winny być regulowane w południe, a mianowicie, w ten sposób:
 żeby ich nie nastawiać na 12-tą godzinę wtedy, gdy cień skazówki pada na linię kompasową 12-to godzinną prostą, ale