królestwa stanowią całość stworzenia. Otóż stawiamy kwestyę, czy podobne formy nie istnieją i w zakresie twórczości ludzkiej, i czy podobnem ogniwem między sferą twórczości artystycznej, a sferą twórczości naukowo-społecznej nie jest właśnie powieść, a najwybitniej powieść tendencyjna? Niepodobna nie przyznać, że dzisiejsza zwłaszcza powieść, jeżeli z jednej strony zachowuje artystyczną formę, to z drugiej, służąc pewnym celom niekoniecznie artystycznej natury, występując jako środek działania na umysły ludzkie, podnosząc często bardzo poważnie najżywsze kwestye społeczne, dotykając najpoważniejszych zagadnień, chyli się stanowczo ku ściślejszej dziedzinie społecznej. Wypada z tego, że powieść tendencyjną można uważać niejako za broszurę o artystycznej formie, dowodzącą pewnych zasad w sposób plastyczny, to jest na przykładach z życia wziętych. Jest to niby szyba wody, w której odbija się rzeczywistość; odbicie to jednak nie jest tylko biernem, bo pojawia się w niem pewna celowość, t. j. organiczność uwarunkowana osobistym poglądem autora. Ale właśnie niezmierna owa, jak w życiu samem różnostronność treści, nie dość ściśle oznaczona granica możliwości i nakoniec osobisty pogląd autora utrudniają nieskończenie krytykę.
Mimo tego, powiedzieliśmy już, że jest ona możliwa; wypada to z samego określenia po-
Strona:Pisma Henryka Sienkiewicza (ed. Tyg. Illustr.) vol. 77.djvu/090
Ta strona została uwierzytelniona.
