Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/481

za tysiąc lat znowu się znaleźć tam, gdzie stała wówczas.
 Nie odrazu wyleczyła się Italja z okropności spartakowszczyzny. Zniszczone wsie, spalone chaty długi czas jeszcze były świadectwem wichury, która przeszła nad nią, i kto wie, ile z jej powodu zaginęło skarbów niezastąpionych? Toć Lukullus był nie pierwszym, co zdobił swoje wille wytworami artystów greckich. Ale przynajmniej istniały warunki dla kulturalnej odbudowy kraju; Rzym odetchnął swobodnie — i wdzięczny był swemu zbawcy. Swemu zbawcy ale właściwie kto był tym zbawcą? Krassus złamał siłę niewolników, ale Pompejusz «wykarczował korzeń wojny»; bohaterstwa Pompejusza były głośniejsze, ale bohaterstwa Krassa bliższe; za Pompejuszem przemawiał jego czyn, za Krassem nadto jego słowo, odziedziczona elokwencja. Najpożądańszą rzeczą było, aby się obaj porozumieli ze sobą. Tak się też stało, i obaj w następnym roku 70 zostali obrani na konsulów.
 Ten pierwszy konsulat Pompejusza i Krassa w roku 70-ym był punktem zwrotnym w historji upadku republiki; zakończył on ostatecznie drugą czyli Sullańską restaurację i rozpoczął nowy okres m demokratycznych. Ażeby to zrozumieć, należy bliżej poznać tego z dwóch konsulów, który był twórcą owego przełomu — Pompejusza.
 Urodzony w roku 106-ym, liczył zaledwie lat 24, gdy powrót Sulli do Italji po raz pierwszy umożliwił mu wysunięcie się na polu wojskowo-politycznem. Wiemy już, jak dyktator ocenil doniosłość usług, oddanych mu przez tego młodzieńca. Do powodzenia nie mało przyczyniała się jego postać zewnętrzna, owiana dużym urokiem. Z twarzy był podobny do Aleksandra Wielkiego; wiedząc o tem, Pompejusz i pod innemi względami starał się go naśladować. Zachowaniem się swojem również umiał ludzi czarować, a zwłaszcza żołnierzy; ten zaś dar nie był u niego odziedziczony. Przeciwnie, jego ojciec, naczelnik armji w czasie wojny sprzymierzeńczej — swem surowem, usposobieniem wywolał powszechną nienawiść