Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/385

stępstw ważnych o charakterze karnym do połowy II stulecia istniał tylko sąd ludowy: ale w roku 149 słynny ze swego poczucia prawa L. Kalpurnjusz Pizo Uczciwy (Frugi), na urzędzie trybuna, wprowadził przepis, na którego zasadzie powoływano z senatorów specjalną komisję śledczą (quaestio perpetua) dla sprawowania sądów nad namiestnikami, oskarżonymi o zdzierstwo (repetundae). Za przykładem tej komisji były następnie powoływane inne. Tym sposobem do epoki Gajusa cale sądownictwo spoczywało w rękach senatu. I oto Gajus proponuje ludowi zmienić te prawa i postanowić, ażeby sędziowie zarówno w procesach cywilnych, jako też karnych, powoływani byli zpośród rycerzy (lex Sempronia judiciaria). Miało to znaczyć, jeżeli namiestnik z prowincji utrudniał rycerzom (patrz str. 351) uciskanie ludu lichwą, to jeden z nich mógł po jego powrocie wytoczyć mu proces o zdzierstwo, a wobec tego, że sądzić go będą sami rycerze, wyrok skazujący przeciw niemu był niewątpliwy. A stąd przestroga dla tych, coby zechcieli trzymać w rygorze rycerzy-lichwiarzy.
 }Chciwość rycerzy w sposób jeszcze popierało drugie prawo.
 Widzieliśmy, że w r. 133 państwo Pergameńskie wcielone zostało do Rzymu pod nazwą «Prowincji Azji». Otóż Gajus przeprowadził prawo, które wszystkie dochody z tej nowej prowincji oddawało w ręce dzierżawców z pośród rycerzy, skazując przez to kwitnącą prowincję na wyzysk bez żadnej kontroli. Przekonamy się potem, do czego doprowadziło to zarządzenie; tymczasem działało ono łącznie z poprzedniem prawem i zapewniało swemu twórcy sprzymierzeńczą pomoc rycerstwa. Gajus zdawał sobie sprawę ze swojego postępowania. Akty swoje prawodawcze nazywał sztyletami, rzuconemi na forum dla wzajemnego krwawienia się stanów uprzywilejowanych. Chciał strącić ze stanowiska elitę senatorską i na jej miejsce postawić rycerstwo; nie dbał o to, że lepszą elitę zastępuje — gorszą.
 Wywołana bezpośrednio losem jego brata lex Sempronia de provocatione była wznowieniem i rozwinięciem