Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/357

49. SPOŁECZEŃSTWO RZYMSKIE

 Od czasu gdy powstały na świecie formy współżycia w środowisku ludzkiem, daje się w niem spostrzegać dążność ku wyodrębnieniu z pośród siebie względnie nielicznej «elity», posiadającej w stosunku do ogółu szersze uprawnienia państwowe i większe dogodności życia osobistego. Dążność ta, będąca objawem zasadniczo zdrowym, wywoluje z kolei rzeczy dwie sprzeczne ze sobą, lecz zarówno niezdrowe tendencje: elita usiłuje zamknąć swoje koło i zarazem — swoją przynależność do niego wyzwolić od tej przewyżki zasług, która jedynie mogła ją usprawiedliwiać; pozostały zaś ogół dąży do zniesienia całkowitego tej elity i do opanowania jej stanowiska w życiu społecznem. Dążność pierwsza, mimo wszystko, jest już przez to samo szkodliwa, że wywołuje w sposób nieunikniony tendencję drugą; ta ostatnia zaś jest również szkodliwa, gdyż powoduje wstrząśnienia w życiu państwowem i, nie osiągnąwszy celu, sprowadza się ostatecznie do zamiany dawnej elity, stosunkowo lepszej, przez nową — gorszą.
 Niegdyś elita Rzymian nosiła nazwę patrycjatu; była to arystokracja miecza, potomkowie tych, którzy potęgą swego oręża wywalczyli niepodległość naówczas bardzo jeszcze małego miasta rodzinnego. Na nieszczęście Rzym ówczesny zamknął się w kole wybranych, czyniąc szeregi ich niedostępnymi nawet dla najbardziej wybitnych przedstawicieli bezprawnego «plebsu». Wynikły stąd z biegiem czasu te zaburzenia polityczne, które obecnie nazywamy walką klas. Wodzami plebejuszów były jednostki najzdolniejsze do walki, to znaczy najmniej od patrycjuszów zależne; niezależność ta zaś wynikała z ich