Strona:PL Zieliński Grecja niepodległa.pdf/376

 Po swej spędzonej w Peloponezie młodości Skopas przesiedlił się snadź do Aten; w każdym razie zakrój jego widoczny jest na rzeźbach wytwórczości czysto ateńskiej. W Atenach zaś z konieczności zetknąć się musiał ze swym współzawodnikiem Praksytelesem. Praksyteles był synem nadmienionego wyżej Kefizodota, twórcy Ireny. Z pośród wielkich artystów starożytności jest on rzeźbiarzem jedynym, jakiego znamy bezpośrednio dzięki ocalałemu po nim dziełu oryginalnemu — Hermesowi Olimpijskiemu, znalezionemu w ósmym lat dziesiątku wieku zeszłego przy rozkopaliskach, dokonywanych w świątyni Hery, w Olimpji. Motyw przypomina motyw Ireny; tylko, że tutaj nie matka, lecz brat starszy bawi się z dzieciątkiem; Hermes pokazuje Dyonizowi grono winne, i malec wyciąga ku niemu rączęta. Tkliwość odtworzenia i tutaj jest uderzająca, lecz jest to tkliwość braterska, żartobliwym zaprawiona humorem. Z całej grupy promienieje szczęście olimpijskie, wywołując w nas tęsknotę za tym zagasłym światem urody, z którego grupa owa przyszła do nas, jako przypadkiem ocalony zwiastun.
 Rzeczywiście, Hermes Praksytelesa nie należał do jego dzieł najznakomitszych. Sam on, jeśli polegać na opowieści anegdotycznej, oddawał pierwszeństwo dwu swoim posągom, Satyrowi i Erosowi. Przez satyra należy, prawdopodobnie, rozumieć «odpoczywającego»; ocalał on, przynajmniej, w największej liczbie kopij. Jest to wcielona idylla; spokój i swoboda nocy letniej odbija się pięknie i w twarzy i w całej postawie tego syna natury, który przed chwilą snadź skończył swą grę na flecie i teraz oddycha pieszczotą otaczających go pól i lasów. Znane były wszelako i inne satyry Praksytelesa, naprzykład, «nalewający» wina z dzbana do puharu, lecz w nim śliczna linja ciała zaciekawia nas bardziej, niż życie duszy. Co zaś do Erosa, to Praksyteles znów od tworzył w nim etos, a mianowicie etos zakochania, ale cichego, marzycielskiego i także, rzec można, idyllicznego. Takiemu ujęciu Erosa odpowiada i ujęcie jego mat-