Iliady, w teichomachii, by scharakteryzować równoważące się siły Trojan i Achajów, tak oto (w. 432 nstp.) mówi piewca: „I w ten sposób nie mogli strachu Trojanie napędzić Achajom | ale trzymali, jakoby wagi uczciwa wyrobnica trzymała, | która wagę trzyma i wełny z obydwóch stron ujmuje, | wyrównywając, aby zarobić na nędzną zapłatę (άειϰέα μισϑόν) dla dzieci“. Podobny obraz wyrobnika, na roli pracującego, mamy i w Odyssei XI. 488 nstp. w owych znanych słowach, którem i w Hadesie Achilles odpiera pocieszenia Odysseusza:
„O nie pocieszaj ty mnie co do śmierci, świetny Ulixie,
Wolałbym ia na ziemi być i komukolwiek służyć (ϑητευέμεν)
U biedaka bez roli, co żyć i nie ma z czego,
Aniżeli tutaj pod ziemią wszystkim zmarłym panować“.
I pomijając kilka innych miejsc, które przytoczyć tu by można, przypomnę choć tylko te słowa jeszcze, z którem i jeden z gachów Penelopy zwraca się (XVIII. 356 nstp) do powracającego Odysseusza: „Przybyszu, a czybyś ty chciał i służyć (ϑητεύεμεν) u mnie, jeżeli cię przyjmę, | na skroju pola mego — zapłata cię pewna (μισϑός άϰριος) nie minie, | skoro mur mi umacniać i drzewa wielkie siać będziesz“.
Jest więc w Homerze nietylko istotny najemnik kilkakrotnie wspomniany (patrz jeszcze mianowicie Odysseja IV. 525, X. 84), ale i samo pojęcie najmity jest w umyśle poety tak żywe, że daje wyobraźni jego podnietę do różnych obrazów i porównań. Wolno więc stąd wysnuć, że w czasach, w których Iliada i Odysseja powstawały, to znaczy już pod koniec dziewiątego wieku, dalej w wieku ósmym i siódmym najem usług był wśród szczepów greckich objawem znanym i pospolitym. O najmie przedmiotów ruchomych czy nieruchomych niema w pieśniach Homera i najsłabszego śladu, co tem więcej zasługuje na uwagę, że pieśni te powstały wśród ustroju społecznego, który znał już własność prywatną; nie wiemy jednakże, o ile ustrój ten miał i inne warunki sprzyjające powstaniu dzierżawy przedmiotów. Widocznie więc najem usług (locatio conductio operarum) był i wśród szczepów greckich tą formą najmu i dzierżawy, która w rozwoju społecznym w miarę różnicowania ludzi pierwsza się zjawiła.
A jakiż był dalszy tok rozwoju stosunków i zobowiązań dzierżawnych? Od najmu sił dla prostych usług odłącza się, tu prędzej, tam później, najem sił na dokonanie zamówionego dzieła, na spełnienie pewnego zadania. To zróżnicowanie dokonywa się naturalnym biegiem rzeczy w miarę podziału pracy wśród najmitów, wytwarzania się ich sił i wyrabiania ich zdolności z jednej, w miarę wzrostu potrzeb i różnorodnego popytu z drugiej strony. Najem sił na zamówione dzieło
