Oba przytoczone wiersze stanowią dopełniający się zobopólnie komentarz twórczości Kasprowicza. Gdy w pierwszym poeta wylicza nam najistotniejsze dla siebie uczuciowe tendencje i postawy względem życia — drugi wskazuje najbardziej umiłowane zjawiska przyrody, najczęściej służące mu za wyraz symboliczny najistotniejszych dlań stanów ducha. Ponadto prolog z Księgi ubogich uzmysławia nam ten proces, jaki się dokonał w twórczości poety z biegiem lat, jak pewne zjawiska natury, wywołując zawsze pokrewne stany ducha, stały się wprost słownikiem symbolicznym wzruszeń. Pokochał je poeta podwójną miłością: i dla wzruszeń, które w nim budzą, i — jako słowa swej pieśni, tony swego instrumentu muzycznego, nieomylnie oddające motywy pieśni całego życia. Wiersze te dają nam niejako impresjonistyczny rzut motywów i symboliki poety.
∗ ∗
∗ |
Wydobywając teraz ze splotów, w jakich są te motywy dane w konkretnem dziele sztuki, najznamienniejsze z nich, posługiwać się tu będę pojęciem zbiorowem każdego rodzaju motywu, traktując każdy konkretny jako jedną z jego »form«.
Z osiki–m wyciął laskę, długi kij pielgrzymi,
I księgę proroctw o zbawieniu świata
Zabrawszy z ciemnej izby, poszedłem na lata
W ogniska, gdzie się życie przepala i dymi.
Temi słowy scharakteryzował Kasprowicz w Chwilach swą przeszłość, początek swej drogi twórczej. Rys to dla poety bardzo znamienny, że poczucie powołania poetyckiego nie z myślą o talencie, sztuce i wypowiedzeniu własnych przeżyć się łączy. Jest ono identyczne z poczuciem misji zwiastuna innej, na nowych fundamentach opartej przyszłości, oraz z rolą wybawiciela. Rzecz zrozumiała, że ten motyw misji własnej najczęściej występuje w poezjach z okresu młodości. Najczęściej uczuć tych najskrytszych nie wypowiada młody twórca bezpośrednio od siebie, — wkłada je w usta swych postaci, dobiera tematy, które taką rolę bohatera usprawiedliwiają. Bardzo łatwo wyczuwa się w nich wyraźne piętno
