lecz powstał wielki popłoch i zabawy z bananami zaniechano.
Statek oddalał się coraz bardziej. Stojąc na górnym pokładzie, popadłem w głęboką zadumę. Poszczególne wypadki mego pobytu w Brazylji przesuwały się zwolna nieprzerwanym łańcuchem w mej pamięci: a więc moja pierwsza noc samotna przy ognisku w Affonso Penna, moja tam praca, zdobycie Leptasthenura setaria, wypadek ze żmiją jararaca, napad anakondy, wycieczka do Paranagua, przejazd do Imbuial i rozczarowanie z powodu ubóstwa fauny, wycieczka do Sâo Lourenço i zdobycie dzięcioła Picumnus iheringi; dalej wędrówka w ciemnościach do Antonio Olyntho, opuszczony domek nauczyciela, las dziewiczy na Chpigâo, wizyta znajomych i zabójstwo na wendzie, wycieczka na Vera Guarany, nocleg u ogniska nad Iguassu, przygody w podróży na Rio Claro, Wreszcie samotne życie na Terra Vermelha, koncert wyjców i wstrząsająca burza.
Gdy ziemia zniknęła mi z oczu, ogarnął mię ogromny, bezbrzeżny żal za minionym już okresem życia i w myślach poczęły tłoczyć się natrętnie pytania: czy powrócę jeszcze kiedy i w jakich warunkach do przerwanej tak nagle, umiłowanej pracy.
