Strona:PL Tadeusz Boy-Żeleński - Bronzownicy.djvu/135

odrzuca wizykatorję zaczem zrobiła swój skutek; źle robi człowiek, który się oburza na dopuszczoną przeciwność: powinien ją użyć na wyleczenie chorego punktu.

 Bardzo budujący aforyzm, prawda? Otóż takie i tym podobne nauczki cytują nam nasi „towianolodzy“ i bają o „podniesieniu moralnem“, jakie towianizm przyniósł; strzegą się nam tylko pokazać jego rzeczywiste tło. A tło, to ów pocieszny dwór z mistycznym Jenialkiewiczem, samym panem Andrzejem u góry; z jego papieżycą Towiańską, wicepapieżycą Guttową, z jego dworakami, pochlebcami, z jego histerją, ogłupieniem, plotkarstwem, komerażami, zaczadzeniem, a przedewszystkiem ze straszliwą jałowością tej „pracy nad sobą“ w próżni, pracy tem karykaturalniejszej im wyższej miary i większej energji są ludzie, których do niej zaprzężono. Bo zważmy, kto są ci ludzie, których udało się doprowadzić atmosferze towiańszczyzny do takiego stanu! Goszczyński, niepospolity poeta, charakter ze stali, bohater nocy belwederskiej; drugi bohater, Karol Różycki! I kiedy się dzieje to wszystko: w roku 60, 61! i przez dziesiątki lat ci ludzie obracają się w tym zaczarowanym kręgu i traktują na jednej płaszczyźnie swoje pisma do cara Aleksandra i sprawę między Dzwonkowskim a Karoliną!
 Mówi i baje się dużo o „odrodzeniu etycznem“ towianizmu: chcecie próbki tego odrodzenia? Chcecie przykładu, jakie wyniki daje przemiana wszystkich „braci“ na niepowołanych kaznodziejów i wzajemnych cenzorów swego życia? Oto ustęp z rad, jakie Seweryn Goszczyński daje znajomemu małżeństwu:

135