XXIX. Ze wszystkich tych narodów najwaleczniejsi są Batawowie[1]; mało ich na lądzie mieszka, większa część osiadła na wyspie, którą Ren oblewa. Należeli dawniej do Kattów, zkąd dla domowych rozruchów przenieśli się do naszych krajów, woląc być częścią rzymskiego państwa[2]. Zostaje przy nich honor i pamięć dawnego z nami braterstwa. Nie hanbią ich wkładane podatki, nie ciemiężą poborcy[3]. Wolni od wszelkich brzemion danniczych, a na wojenne tylko potrzeby zachowani, służą nam jako miecz i puklerz do bojów. Przydać należy do tegoż posłuszeństwa naród Mattiaków[4]. Ogrom potęgi Rzymu zaniósł daleko za Ren i za starożytne kresy powagę państwa jego. A tak Mattiakowie siedliskiem tylko i granicami na swoim brzegu z Germanią, sercem i przychylnością z nami spólność mają. Wreszcie podobni są do Batawów; chyba że im sama krajowa posada z suchością powietrza, bystrzejsze wlewa umysły[5]. Nie liczę tych między narodami Germanii, lubo za Renem i Dunajem osiedli, którzy Dekumańskie role sprawują[6]. Są to biegaso-
- ↑ Batawowie nie tylko wyspę, którą Ren czyni, Batavia, ale cóżkolwiek lądu na brzegach tejże rzeki kilką miasteczkami zaludnili. Obacz historya Tacyta k. IV, 12—V, 19.
- ↑ Batawów Rzymianie nazywali: „Fratres et amici populi Romani.“
- ↑ O poborcach, ludziach skarbowych, publicani, jest mowa w Rocz. dziejach k. IX, 25.
- ↑ Mattiaci, Mattiakowie, posiadali te kraje, które teraz są część Weterawii, Hassyi, Izenburga i Fuldy. Tam było dawne Mattium, Marburg, o którym w Rocz. dziejach k. I rozdział 56 k. XI, 20.
- ↑ Batawowie mieszkali w kraju wilgotniejszym. Mattyakowie w suższym.
- ↑ Decumates agri, teraz ziemia szwabska. Gdy przy końcu panowania Augusta Cezara Markomanowie porzuciwszy dawne siedliska nad Renem, opanowali Bojohemia, osiedli na ich miejscu przybysze z Gallii, to jest Rauracy i Sekwanowie. Ten kraj nazywał się Agri Decumates z tej przyczyny, iż mieszkańcy tameczni dla ubezpieczenia siebie od najazdów germańskich, poddali się w protekcyą Rzymian, i za to im z gruntów swoich postąpili płacić dziesięcinę, decima. Hadryan cesarz osypał ich wa-
