Strona:PL Stanisław Brzozowski - Legenda Młodej Polski.djvu/472

możliwością, lecz rzeczywistością, której władzę nad sobą czuje mistyk silniej może, niż ktokolwiek. Mistyka różni się zdaniem naszem od metafizyki tem właśnie, że pewna historycznie uwarunkowana psychika usiłuje nietylko zrozumieć samą siebie niezależnie od historyi, lecz i żyć pozahistorycznie. Mistyka powstaje tam, gdzie treść pewnych określonych form wiary, przekonań wchodzi w bezpośredni związek z psychofizjologiczną organizacyą człowieka, gdzie wzruszenia intelektualne wyładowują lub zażegnują całe procesy psycho-fizyologiczne. Istnieje niewątpliwie związek pomiędzy mistyką a życiem płciowem: naogół możnaby powiedzieć, że mistyka powstaje ze skojarzenia przeżyć czysto intelektualnych z wtórnymi przejawami natury płciowej. Własne ciało ukazuje się mistykowi w świetle jego wierzeń jako dziedzina mających daleko i głęboko poza niem swe źródła dramatów i kryzysów mistycznych. Własne przeistoczone przez świadomość procesy psycho-fizyologiczne, stany mięśniowe, dające uczucie wznoszenia się, lotu, histeryczne wyzwolenia i opresye, wszystko to staje się narzędziem obcowania bezpośredniego z „prawdą“.
 Każda psychika wypracowana jest przez historyę i może być opanowana i pojęta jedynie w związku z tą historyą. Gdy staje się ona dla nas bytem niezawisłym, nasze bezpośrednie, psycho-fizyologiczne życie jest jedyną dziedziną, w której może ten absolutny byt się przejawiać. Gdy, jak to się dziać musiało, na skutek wielkiego wpływu, jaki wywierała biblia na życie duchowe chrześcijan, wytwory pewnej przeminionej historyi stają się wyrazem niezmiennej istoty świata dla umysłów, oderwanych od czynnego życia, muszą zdarzać się momenty, w których treść w ten sposób wy-