Strona:PL Stanisław Brzozowski - Legenda Młodej Polski.djvu/316

wej, jak i intuicyi artystycznej, i na miejsce jedynego odpowiadającego prawdzie obrazu, życia, jako tragicznej walki człowieka z żywiołem w sobie i poza sobą, ukazuje fikcyę spirytualistyczną życia, stwarzanego przez uchwały myśli. Materyalizm dziejowy został sfałszowany dzięki koniecznościom przystosowania go do  walk demokratycznych: z metody badania stał się tylko pewnym rodzajem socyalistycznego esperanto. Przyzwoitość bowiem nakazuje, aby postulaty polityczne stronnictwa były wyrażane zawsze w języku „ekonomicznej konieczności“. Idzie tu zawsze o przekład tylko tekstu nakreślonego w myśl zgoła innych metod.
 Nie zajmujemy się tu specyalnie materyalizmem dziejowym, nie możemy uzasadniać w sposób szczegółowy naszych zapatrywań. To tylko chcemy podkreślić, że z metody rozumienia i organizowania kultury uczyniono materyalizm dziejowy doktryną, uwalniającą od konkretnej znajomości dziejowego i kulturalnego życia. Obchodzi to nas tu z tego względu, iż ta dążność jest u nas tylko jedną z wielu form pewnego bardziej ogólnego zjawiska. Europejska współczesna dziejowa rzeczywistość — traktowana fest dziś przez umysły polskie nie jako pewien zdobyty, ustalony poziom życia, nie jako dzieło wielowiekowej pracy, wymagające zrozumienia: szacunku, nie jako coś rzeczywistego i niezaprzeczalnego przedewszystkiem, ale jako pewien gatunek moralnego lub umysłowego błędu, jako złudzenie, przemijający pozór. I rzecz charakterystyczna: stanowisko to nie wypowiada się wyraźnie, istnieje ono raczej jako pewna uczuciowa przesłanka, niż jako jasno sformułowane i przemyślane przekonanie. Możnaby je tak sformułować, że usiłujemy uwolnić się w ten sposób od postulatów szerokiego i pogłębionego ży-