zwrócić. Żeby więc znaleźć dokładną paralelę do naszego kontraktu, musimy zwrócić się do dokumentów starożytnego państwa babilońskiego. Niema ich tak wiele, ale kilka jest w każdym razie. Jeden z nich, cytowany przez Cuq’a w „Études sur le droit babylonien“, Paryż 1929, p. 314 i n., jest zredagowany w formie następującej: „Ikbatum oddał swą osobę do dyspozycji Ubar-Samasa, który mu pożyczył 5 szekelów srebra. Z chwilą, gdy zwróci pieniądze, odzyska wolność“. A więc sprawa ma się tak, jak w umowie Barlaasa z Phraatesem; tylko forma pozbawiona jest wyrafinowania stylu, wywołanego rozwojem procedury prawnej w ciągu 1.000 lat.
Jedyną klauzulą kontraktu, która zdaniem wydawców sprawia pewne trudności, jest ostatnia. Kontrakt nasz ma formę umowy bilateralnej, co się wyraża w słowach: ἐδάνεισεν, ὁ Φραάτης..... ἐτάξατο δὲ ὁ Βαρλάας ἀνανεώσασθαι τὴν συγγραφὴν ταύτην διὰ τοῦ ἐν Εὐρωπῶι χρηματιστηρίου itd. Ta klauzula musiała mieć niezwykłą ważność. Trzeba stwierdzić, że nie znamy analogicznej paraleli ani w Egipcie, ani w Babilonji. Wśród proponowanych interpretacyj pierwsza, zaproponowana przez Harmona[1], oddaje termin ἀνανεόω słowem „zastąpić“. Ta interpretacja sugeruje, że kontrakt ten, nie będąc zredagowany w biurze rejestracji w Dura-Europos, nie był prawomocny w całej pełni i wobec tego dałby się porównać z kontraktami prywatnemi egipskiemi, t. zw. χειρόγραφα. Te ostatnie uzyskiwały prawomocność zupełną dopiero po zarejestrowaniu w biurze rejestracji w Aleksandrji lub po zastąpieniu ich przez kontrakty następne, zredagowane w biurze rejestracji gdzie indziej, w Egipcie przez tak zw. δημόσιοι χρηματισμοί. Wygotowanie tego ostatniego aktu jest niekiedy zapowiedziane w t. zw. χειρόγραφα; wszelako takiej zapowiedzi nie spotykamy nigdy w t. zw. συγγραφή i nigdy nie zawiera ona zagrożenia karami pieniężnemi.
Inną interpretacją terminu ἀνανεόω byłby termin „odnowić“ w technicznem znaczeniu tego wyrazu i w pojmowaniu tej klauzuli, jako oznaczającej, że Barlaas musi, gdyby od niego tego zażądano (przypuszczalnie z końcem roku), spisać oficjalnie, t. j. w biurze rejestracji, nowy kontrakt z Phraate-
- ↑ Wedle Wengera, Juristische Literaturübersicht (w Archiv. f. Papyrusforsch. X, 1/2, str. 133).
