z jednej strony z gatunkami literackimi, z drugiej zaś biorącą pod uwagę historię motywów „wiejskich“, czyli chłopskich. A funkcje tych motywów w literaturze starożytnej — by z góry niejako uprzedzić wyniki badań — mieścić się będą w trzech grupach: funkcja motywów wiejskich będzie tematyczna, retoryczna i stylistyczna, tj. dotyczyć będzie treści i formy w ogólnym znaczeniu ornamentyki.
Ten jednak szkic[1] chciałbym wyprzedzić krótką historią socjalną ludności wieśniaczej w starożytności. Wiadomo, że chłopi skutkiem szczególnych warunków pracy na roli tworzyli niemal wszędzie niższą klasę społeczeństwa, która dopiero stosunkowo w niedawnych czasach zdobyła sobie prawa polityczne i poczęła brać coraz to większy udział w życiu społecznym. Dzięki bardzo obfitej literaturze fachowej[2] jesteśmy dziś dobrze poinformowani o historii włościaństwa w Grecji, która na zachodzie, głównie w Sparcie, zawsze zachowała charakter państwa agrarnego, i w Rzymie, typie państwa rolniczego χατ’ ἐξοχήν.
W Grecji — ogólnie mówiąc — obok dużych majątków istniała średnia i drobna własność chłopska, obok bogaczów gruntowych czynszownicy dziedziczni i bezrolni. Nieliczną grupę tworzyli wolni kmiecie, ogromną większość ludności włościańskiej stanowili chłopi przypisani do arystokratycznych i możnowładczych majątków.
U Homera znajdują się tylko nieliczne wzmianki o wolnych wieśniakach i pasterzach — a przecież właśnie oni musieli tworzyć główny trzon demosu (δήμος, λαοί) i armii walczącej pieszo (bo
- ↑ Ze względu na aktualność tematu (por. choćby ostatnią rzecz z zakresu naszej literatury Michała Janika Na drogach myśli ludowej, Studia historyczno-literackie, Lwów 1936) monograficzne opracowanie tematu byłoby nader pożądane — czem zapewne zajmę się w niedalekiej przyszłości.
- ↑ Że wymienię tylko nast. dzieła: M. Weber Agrarverhältnisse im Altertum (Handwörterbuch der Staatswiss. I³, 52 nn.), G. Busolt Griechische Staatskunde I³ (1920), R. Pöhlmann Geschichte der sozialen Frage und des Sozialismus in der antiken Welt I² (1912), U. Wilamowitz Staat und Gesellschaft der Griechen und Römer (P. Hinneberg, Kultur der Gegenwart II 4, 1), J. Kaerst Geschichte des Hellenismus I² (1917), J. Hasebroek Griechische Wirtschaft- und Gesellschaftsgeschichte bis zur Perserzeit (1931), H. Nissen Italische Landeskunde II 1, 24 nn., J. Kromayer Die wirtschaftliche Entwicklung Italiens im 2. und 1. Jahrhundert v. Chr. (1914) i artykuły w R-E Paulego Wissowy s. v. Ackerbau, Landwirtschaft, a głównie Bauernstand (Supplbd. IV, 1924) Kornemanna.
