Strona:PL Smereka - Lud w literaturze starożytnej.djvu/3

LUD W LITERATURZE STAROŻYTNEJ

napisał

JAN SMEREKA

 W literaturze, w której z pierwszą znaną nam dokładniej indywidualnością wśród poetów zamierzchłej doby, z imieniem Hezjoda łączy się realistyczny poemat ku chwale znojnej pracy na roli napisany, jako też w literaturze, w której pierwszym dla nas zachowanym pomnikiem prozy jest dzieło Katona Starszego o uprawie roli, chłop, wieśniak uprawiający rolę własnymi rękami, powinien — tak nam z góry przypuścić wypadnie — być, choćby w wąskim zakresie, przedmiotem twórczego natchnienia pisarzy.
 Prawda, że dopiero romantyzm XIX w. zerwał z czysto dekoracyjnym motywem przyrody czasów uprzednich i rzucił hasło prawdziwej, szczerej miłości piękna ziemi i ludu wiejskiego — ale też prawdą jest, że godnego następcy Hezjoda doczekała się Europa dopiero w osobie Reymonta, który w „Chłopach“ dał światu dzieło, jakiego żadna literatura dotychczas nie posiadała.
 O roli ludu wiejskiego w literaturze starożytnej nikt nie pisał, jakkolwiek spotykamy się z tym zagadnieniem pośrednio i epizodycznie traktowanym zwłaszcza w pracach, omawiających poczucie przyrody u Greków i Rzymian w najszerszym znaczeniu, względnie w monografiach o pewnych motywach „wiejskich“ — by się najkrócej wyrazić — dalej w dziełach o pewnych gatunkach literackich i pewnych pisarzach, oraz w odpowiednich partiach klasycznych podręczników literatury. Jeśli idzie o prace pierwszego i drugiego rodzaju, trzeba tu zauważyć, że dla nas są one tylko książkami pomocniczymi, bo przecież w nich jest zupełnie inna płaszczyzna badania; rodzaj prac trzeci i czwarty pozwala nam kontrolować i wydatnie rozszerzać krótkie wzmianki i rzuty tam zawarte. Poza literaturami, z ważniejszych rzeczy — bo prac tu bardzo wiele — należy przede wszystkim wymienić następujące: o miłości wsi i życia wiejskiego u autorów greckich od epoki hellenistycznej w górę krótko mówi Erwin Rohde w sławnym dziele Der griechische Roman und seine Vorläufer (Lipsk 1876, str. 504 i n.), oraz ogólnie znany autor Alfred Biese w książce Das Naturgefühl im Wandel der Zeiten (Lipsk 1926, str. 10—68); dla poznania folkloru ważna jest książka Ottona Wasera Volkskunde und griechisch-römisches Altertum (Bazyleja 1916); dalej historię gatunku poza artykułem w R—E Paulego-Wissowy s. v.