dzie kiedy i jaka — nostros Fortuna ]abores versat adhuc casusque jubet nescire futuros. — Przeto tu tylko o niektórych starszych i nowszych pamiątkach i płodach, któreby do poznania początku, zmian i niniéjszego stanu bołgarskiego narzecza posłużyć mogły, jak najkrócej wspomnę. W najdawniéjszych czasach, to jest od zaprowadzenia chrześciaństwa aż do obalenia carstwa przez cesarza Bazyliego (861—1019) kwitło, jakeśmy wyżéj rzekli, w Bołgaryi narzecze cèrkiewne. Po upadku państwa aż do jego wskrzeszenia za cara Asiena (1186), a nawet w późniéjszych niestałych czasach, w owych krwawych zamieszkach i strasznych burzach, narody na półwyspie trackim osiallle, Bołgarów, Wołochów, Arbanasów i Greków bezustannie w dziwny wir porywających i przemięszujących zdaje się, że pod wpływem wołoszczyzny i albańszczyzny położono podstawę do niniéjszego w swym składzie głęboko upadłego narzecza bołgarskiego. W rękopisach za cara Asiena (1186—1196) pisanych, jako i w oryginalnym przez niego wydanym diplomie, już niektórych widocznych znamion poczynającéj się skazy języka dostrzedz można. Teto znamiona napotykają się w daleko większéj mnogości w dokumentach carów Michała Asiena (1253) i Sziszmana (1387), które nas doszły. Po zupełném obaleniu carstwa bołgarskiego przez Turków (1392) utrzymało się wprawdzie narzecze cerkiewne czyli starobołgarskie, jako język urzędowy na dworze książąt wołoskich, arbanaskich (n. p. Alexandra księcia Kaniny i Awlony 1368 i nast., Jerzego Kastrioty czyli Skenderbega 1459 i nast.) i innycb, lecz język sam, jak to z dotkniętych do-
