wie świątyni (ob. Asswerus n. 2). W skutek starania Żydów, Darjusz Hystaspes w 2 r. panowania swego wydał drugi dekret, pozwalający na odbudowanie świątyni (I Esd. 4, 24). Jeszcze i tu nie ma mowy o odbudowaniu miasta. Ostatni dopiero dekret, wydany przez Artakserksesa (I Długorękiego) w mcu Nisan (Marzec — Kwiecień), w 20 r. tegoż króla, pozwalał na odbudowanie murów i wież jerozolimskich (II Esd. 2, 1 — 20). Jeżeli tedy możemy mieć pewną datę wstąpienia Artakserksesa na tron, będziemy zarazem mieli stały punkt, od którego należy liczyć tygodnie Danielowe. Chronologowie sądzą, że Artakserkses I wstąpił na tron 473 przed Chr. (4241 okresu juliańskiego); w takim razie dekret odbubowania miasta wydanyby został r. 453 (4260 okr. jul.). Rzeczą jest pewną, że w r. 4240 (okr. jul.) jeszcze panował Kserkses; a w 4243, gdy Themistokles z Aten schronił się do Persji, na tron perski świeżo (νεωστί) wstąpił Artakserkses (Thucydides, współczesny Temistoklesowi, Histor. I. 137). Możemy przyjąć średni czas między 4240 a 4243 r. (okr. jul.), jako datę śmierci Kserksesa i wstąpienia na tron Artakserksesa I. Pierwszy więc rok Artakserksesa będzie w 4241 okr. jul. (473 przed Chr.); w 20 lat potém (4260 okr. jul., 454 przed Chr) wyszedł edykt, pozwalający odbudować miasto; rok więc 4260 okr. jul. będzie erą, od której liczyć się mają tygodnie Danielowe. A że Żydzi rok cywilny rozpoczynali od mca Tiszri (Wrześ. — Paździer.), więc, według żydowskiego kalendarza, 20 rok Artakserksesa zaczął się po jesieni 4259 r. okr. jul. (453 przed Chr.). Od tego czasu winno upłynąć (7 tygodni) 49 lat do ukończenia murów Jerozolimy, a potém 434 (62 tygod.) lat do publicznego wystąpienia Chrystusa; czyli: jeśli edykt Artakserksesa był wydany r. 453 przed Chr., dzieło Odkupienia winno się było zacząć w lat 483 później, t. j. r. 783 od zał. Rz., a w 30 ery Chrz., co zgadza się z przyjętym przez nas systematem chronologji biblijnej, gdzie chrzest Pana Jezusa wypada na r. 31 ery chrz. (Ob. tej Enc. III 330. Cf. Mémain, Études chronol. III part. ch. 3 s. 190 — 204. Ob. także rozprawę Fryd. Stawarsa w Theol. Quartalschr. Tübing. 1868 s. 416 — 432, lubo rezultat w niej podany jest inny; Danko, Hist. rev. div. N. T., we wstępie p. 65 — 74, gdzie i literatura tego przedmiotu obfita). § 12. Tekst księgi Danielowej oryginalny ma tylko 12 rozdziałów, pisany jest w hebrajskim języku, z wyjątkiem chaldejskiego ustępu od 2, 4. aż do końca 7go rozdziału, bo tu wprowadza osoby obce, mówiące językiem chaldejskim (edykt Nabuchodonozora i rozmowa magów z Danielem). Rozdział trzeci oryginału odpowiada następującym częściom Wulgaty: 3, 1 — 23. 91 — 100. gdyż wiersze 24 — 90, jakie ma Wulgata, i greckie przykłady, w tekście oryginalnym dziś się nie znajdują. Język chaldejski tej księgi nie jest czystym, jak w późniejszych parafrazach chaldejskich Biblji, lecz pomieszanym z niektóremi formami hebrajskiemi, podobnie jak w I Esdr. (Cf. Buxtorf, Gram. chald. s. 14, 58, 87, 93, 124 etc. Hengstenberg s. 303). Oprócz 3, 24 — 90 (wedł. Wulgaty i grec.), nie ma jeszcze w oryginale historji o Zuzannie i drugiej o Belu i smoku, t. j. tych części, które w przekładach grec. i w Wulgacie stanowią XIII i XIV rozdział księgi D’a. Brakujące w hebr., a znajdujące się w przekładach części (Wulg. Dan. s, 24 — 90. 13, i 14,), nazywają się deuterokanonicznemi (reszta, czyli całość, jaka jest w oryginale, nazywa się protokanoniczną). Jakim sposobem się to stało, że części deuterokanonicznych nie ma w hebr.,
