składać się będzie z tygodni 7 (lat 49); przez ten czas odbudowanemi zostaną mury Jerozolimy; po tém odbudowaniu nastąpi drugi okres, z 62 tygodni (lat 434), aż do Chrystusa wodza, t. j. aż do objawienia się Chrystusowego (epiphania, podczas chrztu z rąk ś. Jana Chrzciciela). A po 62 tygodniach nastąpi trzeci okres, jedno-tygodniowy (7 lat), w ciągu którego zabity będzie Chrystus i t. d. W proroctwie tém nader jest trudno wykazać napewno, że wskazane przez D’a lata ściśle się wypełniły. Trudności tej przyczyną jest: 1) że nie wiadomo od jakiej chwili mają się liczyć tygodnie? D. mówi (w. 25), że od wyjścia mowy względem odbudowania Jerozolimy i t. d. Odbudowanie Jerozolimy znaczy nie odbudowanie pojedyńczych domów, lecz murów miasta; dopóki bowiem te nie zostały odbudowane, miasto uważało się za spustoszone (II Esdr. 2, 3). Przez mowę (hebr. dabar, słowo) można rozumieć proroctwo Jeremjasza (25, 11. 12. 29, 10. 30, 18. 32, 44. 35, 7. 11) o przywrócenie miasta; D. je czytał właśnie (D. 9, 2) zanim otrzymał od anioła zawiadomienie o mającém nastąpić za 483 lat dziele Odkupienia. W takim razie wyjście mowy znaczyłoby spełnienie się proroctwa Jeremjaszowego, czyli ukończenie murów miejskich. Wprawdzie co do tego ukończenia mamy wskazaną datę (w II Esd. 6, 15), d. 25 Elul (Wrześ. — Paźdz.), lecz nie wiadomy rok. Tekst biblijny (l. c.) przy tej dacie dodaje, że mury ukończone po 52 dniach; nie wiadomo jednak, czy to nastąpiło w tym samym roku, w którym Nehemjasz otrzymał edykt Artakserksesa, dozwalający murowania, i przybył do Jerozolimy, czy też w r. następnym? Lecz też przez mowę można rozumieć dekret Artakserksesa I Długorękiego (ob. § nast.), w 20 r. tegoż króla wydany, pozwalający na odbudowanie murów. I w tém leży 2) druga, ważniejsza przyczyna trudności w oznaczeniu chronologji D’wego proroctwa; bo chronologja świecka z owych czasów nie jest dokładną. Gdyby chronologja świecka zdołała na pewno wskazać, kiedy wypada 20 rok Artakserksesa, moglibyśmy też na pewno powiedzieć, czy proroctwo D’a w terminie ścisłym 483 lat spełniło się, lub nie. 3) Wreszcie, jak widzieliśmy (ob. tej Enc. III 324 i n.), nie są jeszcze ścisle oznaczonemi daty chrztu i męki Chrystusowej. W każdym razie idzie tu tylko o drobny szczegół, o jedną lub najwyżej kilka cyfr; są to kwestje, w których nauka ma obszerne pole do swoich wywodów, a nie wiadomo, czy będzie mogła kiedy wykazać dokładne daty. Nie przeczymy, że może za sobą jedno zdanie mieć więcej prawdopodobieństwa, niż drugie, lecz do naukowej (ścisłej) pewności żadne rościć sobie dotąd prawa nie może. My też tu podając rozwiązanie tej kwestji, uważamy je tylko za prawdopodobniejsze i zgodniejsze z przyjętym przez nas systematem chronologji biblijnej, niż inne. Ktoby zaś zdołał naukową pewnością określić 20 r. Artakserksesa, musiałby z drugiej strony to samo uczynić względem daty chrztu i męki Chrystusowej. § 11. Idzie teraz o to tylko, od jakiego punktu czasu zaczynają się liczyć Danielowe tygodnie? Sam on mówi, że od edyktu, pozwalającego, czy też nakazującego odbudowanie miasta (w. 25). Pierwszy edykt, odnoszący się do przywrócenia narodu żydowskiego, był wydany przez Cyrusa w 1 r. panowania (536 przed Chr.). Cyrus pozwolił Zorobabelowi zebrać swych współziomków, wrócić z nimi do Judei i odbudować świątynię, ale nie mury (twierdzę) miasta (II Par. 36, 22. I Esd. 1, 1...). Samarytanie, po śmierci Cyrusa, przeszkodzili dalszej budo-
