materjalna siła poznania, może, z wyłączeniem przypadkowości rzeczy pojedyńczej, uchwycić w niej to, co wszystkim tego rodzaju rzeczom jest wspólne i co przeto w każdej pojedyńczej rzeczy jest prawem określającém jej istnienie, jej objaw. Władza ta duszy nazywa się władzą abstrahowania. Duch nasz podobny do Twórczego, Bezwzględnego Ducha, może odszukać te myśli, jakie Bóg złożył w swojém stworzeniu, ale, z powodu naszej skończoności i ograniczoności, odczytywać je możemy tylko w ogólnych zarysach. Wielkie więc jest znaczenie abstrakcji w nauce, ale strzedz się należy, aby się umysł w niej nie obłąkał, aby wyobraźnia wszystkim umysłowym oderwaniom nie przypisywała oddzielnego, rzeczywistego bytu. Tak w dawnej fizyce zimno, ciepło, suchość, wilgoć, były istotami jakiemiś, podobnie jak u niektórych filozofów substancjalny byt swój miały rodzaje i gatunki, jako pojęcia powszechne (ob. Realizm i Nominalizm). Abstrakcyjny monoteizm jest przeciwieństwem monoteizmu chrześciańskiego: istotę Bożą pojmuje on bowiem jako najwyższą, abstrakcyjną jedność, głuchą i bezduszną. Attrybuty, które tę abstrakcyjną jedność określają, nie tkwią w jej naturze, ale występują dopiero z jej stosunku do świata. Bóg nie jest tu istotą wolną, duchem twórczym, nieograniczonym, ogarniającym wszystko, lecz przeciwnie, ograniczonym przez stojący po za nim świat, przez wynikające ze stosunku ze światem swoje attrybuty. Abstrakcyjny monoteizm prowadzi konsenkwentnie do dualizmu albo do emanatyzmu (ob.). Monoteizm taki leży w systematach Platona, neoplatoników Plotyna i Proklusa, a także Filona; w nowszych czasach Leibnitza, Szlejermachera i Lückego. N.
Absyda, z greckiego ὰψις, koliste zakrzywienie, miejsce wklęsłe w półkole w bazylikach greckich i rzymskich, naprzeciw wejścia, gdzie bywał wzniesiony trybunał sędziowski, a w starożytnych chrześcjańskich kościołach w tém miejscu, za wielkim ołtarzem urządzano tron dla biskupa, potem zaś po stronach i stalle dla kleru. Ob. a. Bazylika. X. S. J.
Abubeker, pierwszy kalif, czyli spadkobierca władzy duchownej i doczesnej po Mahomecie, ur. w Mekce z pokolenia koraiszytów. Pierwotnie nazywał się Abdal-Kaaba, t. j. sługa Kaaby, ale Mahomet, pojąwszy za żonę córkę jego Ajszę, która sama tylko jedna z pomiędzy żon proroka była panną, gdy inne były już poprzednio cudzemi żonami, nazwał go ojcem dziewicy, po arabsku Abubeker. Otrzymał także przydomek Siddik, co znaczy prawdomówny, a to dla tego, że potwierdził swojém zeznaniem nocną wycieczkę Mahometa do Jerozolimy i do nieba. Słynął jako żarliwy islamita, a przytém jako człowiek wielkiej roztropności. Po śmierci Mahometa obrany jego następcą, przybrał tytuł Kalifa-ar-Rasul-Alla, co znaczy: przedstawiciel posłańca Bożego, i stolicę swoją założył w Medynie. Wszczęty spór po śmierci Mahometa, tak gdy szło o obranie następcy, jak i o pochowanie proroka, przytomnością umysłu i zręcznością załagodził skutecznie, powstałych tu i owdzie proroków pokonał. Jemu zawdzięczają wyznawcy islamu zebranie w jedną całość Koranu, który dotąd był rozrzucony w zdaniach urywkowych, kreślonych ręką prawodawcy na liściach palmowych, na kawałkach skóry, na gładkich kościach, a częścią żył w pamięci jego miłośników. Podzielił całość na Sury, t. j. rozdziały, nazwał ją Moshaph, t. j. Księga, i straż jéj poruczył jednej z wdów proroka Hafsie (ob. Koran). Um. 634 po nar. Chr., mając lat 63, a pan. lat 2 i 3 miesiące; następcą swoim mianował Omara. Cały po nim spadek miał
