Strona:PL Maurycy Urstein-Eligjusz Niewiadomski w oświetleniu psychjatry.pdf/52

staje na małem, że uszczupla zakres swego życia, polega jego wartość i zasługa.
 Ku czemu skierowane jest zatem owo ujmowanie i rozumienie rzeczy? W pierwszej linji zwraca się ono nie do inteligencji może być ono i jest przeważnie rzeczą uczucia. Człowiek najbardziej inteligentny może nie mieć owego trafnego pojęcia w stosunku do rzeczy. Zapytujemy dalej: którego z uczuć najbardziej dotyczy owa zdolność rozumienia? Unikając dłuższego rozstrząsania psychologicznego, sformułujemy rzecz tak, że: podstawą owego pojmowania rzeczy są tylko własności moralne w najszerszem tego słowa znaczeniu, gdyż istnieje też i moralność czysto praktyczna. Jeżeli zatem osobnik posiada zmysł moralny małej wartości, w każdym razie posiada go jednak, a jest przytem obdarzony owem właściwem rozumieniem rzeczy, musi to być człowiek niezwykłej inteligencji i silnej woli, jeśli przy słabych kwalifikacjach etycznych ma stać się jednak i pozostać osobnikiem społecznym. Jeżeli natomiast mamy przed sobą człowieka o niewysokim poziomie duchowym, to warunkiem sine qua non socjalnego życia jego, jest eo ipso wewnętrzna jego moralnośé społeczna. Wynika stąd, że jeśli co do osobnika psychicznie mało rozwiniętego widzimy, że życie jego jest asocjalne, i że nie uświadamia on sobie tego, możemy bezpośrednio wyprowadzić stąd wniosek, że jego poczucie etyczne jest upośledzone.