Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/834

bie dopiero wtedy, gdy zrabowano im wszelkie środki produkcji oraz wszelkie gwarancje istnienia, które dawały im dawne urządzenia feodalne. A historja ich wywłaszczenia nie opiera się na samych tylko domysłach. Jest wpisana do kronik ludzkości niezatartemi głoskami krwi i żelaza.
 Kapitaliści przemysłowi, ci nowi władcy, musieli ze swej strony wypierać nietylko rzemieślniczych majstrów cechowych, lecz również panów feodalnych, władających źródłami bogactwa. 2 tego punktu widzenia wysunięcie się kapitalistów przemysłowych na czoło społeczeństwa ukazuje się, jako rezultat zwycięskiej walki zarówno przeciw władzy feodalnej i jej oburzającym przywilejom, jak przeciw cechom oraz przeciw pętom, które cechy nakładały na wolny rozwój produkcji i na wolność wyzysku człowieka przez człowieka. Ale rycerze przemysłu pokonali rycerzy oręża jedynie dzięki temu, iż wyzyskali wypadki, do których się nie przyczynili. Wysunęli się na czoło zapomocą środków równie podłych, jak te, dzięki którym ongi wyzwoleniec rzymski stawał się panem swego patrona.
 Punktem wyjścia rozwoju, który wytwarza zarówno kapitalistę, jak robotnika najemnego, była niewola robotnika. Osiągnięty przezeń postęp polegał na zmianie postaci tej niewoli, na przekształceniu wyzysku feodalnego w kapitalistyczny. Ażeby pojąć przebieg tej przemiany, nie mamy potrzeby cofać się bardzo daleko wstecz. Choć pierwsze zaczątki produkcji kapitalistycznej sporadycznie występują w niektórych miastach nadśródziemnomorskich już w wieku 14-ym i 15-ym, to jednak era kapitalizmu datuje się dopiero od 16-go wieku. Występuje ona tam, gdzie już poddaństwo zostało zniesione oddawna i gdzie miasta udzielne, ów najwyższy wykwit średniowiecza, już od dłuższego czasu chyliły się do upadku.
 Epokowe znaczenie w dziejach pierwotnego nagromadzania mają wszelkie przewroty, które stanowią dźwignię dla tworzącej się klasy kapitalistów; przedewszystkiem jednak te, które nagle i gwałtownie odrywały wielkie masy ludzkie od ich środków utrzymania i rzucały je na rynek pracy w postaci proletarjuszów, wolnych, jak ptaki niebieskie. Podstawą całego procesu jest wywłaszczenie z ziemi wytwórcy wiejskiego, chłopa. A więc musimy przedewszystkiem rozpatrzyć to wywłaszczenie. Jego dzieje w różnych krajach przybierały różne formy i przechodziły różne fazy w różnej kolei i w różnych epokach historycznych. Tylko w Anglji, którą dlatego bie-