alny, więc do operacji tej wystarcza złoto urojone, czyli idealne Każdy posiadacz towarów wie, że wcale swych towarów przez to nie pozłocił, że nadał ich wartości formę ceny czyli formę złota; wie on dobrze, że nie potrzebuje ani okruszyny prawdziwego złota, aby ocenić miljonowe wartości w złocie. Pieniądz w swej funkcji miernika wartości występuje więc jako pieniądz urojony, idealny. Ta okoliczność była źródłem najbardziej warjackich teoryj[1]. Jakkolwiek jedynie urojone złoto służy jako miernik wartości, to jednak cena zależy wyłącznie od rzeczywistego materjału pieniądza. Wartość, to jest ilość pracy ludzkiej, zawartej naprzykład w tonnie żelaza, zostaje wyrażona w urojonej ilości towaru-pieniądza, która zawiera tyleż pracy. Zależnie więc od tego, czy miernikiem wartości jest złoto, srebro, czy miedź, wartość jednej tonny żelaza otrzymuje różne wyrazy ceny, innemi słowy przedstawiamy ją zapomocą różnych ilości złota, srebra czy miedzi.
Jeśli więc dwa różne towary, jak naprzykład złoto i srebro, służą jednocześnie jako mierniki wartości, to każdy towar posiada dwa różne wyrazy swej ceny, cenę w złocie i cenę w srebrze, które zgodnie spółistnieją, dopóki stosunek wartości srebra do złota nie ulega zmianie, równając się naprzykład 1:15. Wszelka zmiana tego stosunku wartościowego zakłóca stosunek ceny srebrnej i złotej towaru i udowadnia naocznie, że dwoistość miernika wartości jest sprzeczna z istotą jego funkcji[2].
- ↑ Patrz Karl Marx „Zur Kritik der Politischen Oekonomie“: „Theorien von der Masseinheit des Geldes, str. 53 i nast. ,sztutgardzkie wydanie str. 61 i następne; wydanie polskie „Przyczynek do krytyki ekonomji politycznej“ w „Pismach pomniejszych serji trzeciej, Paryż, 1889: „Teorje o jednostce miary pieniężnej“, str. 39 i następne).
- ↑ Przypis do 2-go wydania. Wszędzie zatem, gdzie złoto i srebro istnieją prawnie obok siebie jako pieniądz, t. j. jako miernik wartości, starano się napróżno postępować z niemi tak, jakgdyby stanowiły jedną i tę samą substancję. Jeżeli przypuszczamy, że ten sam okres pracy niezmiennie się wciela w ten sam wzajemny stosunek złota i srebra, to w gruncie rzeczy sądzimy, że złoto i srebro są tą samą substancją, i że pewna określona ilość srebra, kruszczu mniej cennego, jest niezmiennie określonym ułamkiem pewnej ilości złota. Dzieje ustroju pieniężnego Anglji, od panowania Edwarda III do czasów Jerzego II, przedstawiają
sprawozdanie angielskiego urzędu zdrowia z roku 1864 ubolewa nad brakiem substancyj tłuszczowych u większości klasy robotniczej, niejaki dr. Harwey (ten, który nie odkrył krążenia krwi) zrobił w tym samym roku świetny interes, zapomocą hałaśliwej reklamy swego środka leczniczego, który obiecywał angielskiej burżuazji i arystokracji uwolnienie od nadmiaru tłuszczu“.
