„Kapitał obrotowy[1] danego kraju“, powiada on, „jest jego funduszem pracy. Ażeby więc wyliczyć przeciętną płacę pieniężną otrzymywaną przez każdego robotnika, wystarcza poprostu podzielić ten kapitał przez liczbę ludności robotniczej“.[2] Ma to więc znaczyć, ze najpierw sumujemy rzeczywiście wypłacone indywidualne place robocze, potem stwierdzamy, że zapomocą tego dodawania otrzymaliśmy sumę wartości „funduszu pracy“, ustanowionego przez Boga maturę. Wreszcie dzielimy sumę, w ten sposób otrzymaną, — przez liczbę robotników, aby znowuż odkryć, ile mogło wypaść przeciętnie na każdego indywidualnego robotnika. Niezwykle pomysłowy proceder! Ale nie przeszkadza on panu Fawcett jednym tchem dalej recytować: „Całe bogactwo, co roku nagromadzane w Ang p, dzieli się na dwie części. Jedna część zostaje użyta w Angiji, la zachowania naszego własnego przemysłu, druga jest wywożona do innych krajów Część, wkładana w nasz przemysł, stanowi część bogactwa, corocznie nagromadzanego w naszym kraju“.[3] A zatem większa część rocznego przyrostu wytworu dodatkowego, odebranego bez równoważnika robotnikowi angielskiemu, zostaje skapitalizowana nie w Anglji, lecz w krajach obcych. Ale wraz z wywożonym kapitałem dodatkowym zostaje przecież wywieziona zagranicę i część „funduszu pracy“, wynalezionego przez Boga i przez Benthama[4].
- ↑ Przypominam czytelnikowi, że terminy „kapitał stały“ i „kapitał zmienny“ zostały wprowadzone po raz pierwszy przeze mnie. Ekonomia polityczna od czasów A. Smitha miesza chaotycznie zawarte w nich określenia z zaczerpmętemi z procesu obiegowego różnicami form kapitału zakładowego i kapitału obrotowego. Bliższe szczegóły o tem w księdze drugiej, dziale drugim, [„Kapitał, tom II, rozdz. 10. Por. również „Theorien ueber den Mehrwert“ tom III].
- ↑ H. F. Fawcett, Prof. of. Political Economy at Cambridge: „The economic position of the british labourer. London 1865“ str 120.
- ↑ Fawcett, tamże, str. 123, 122.
- ↑ Możnaby powiedzieć, że prócz kapitału, wywożeni są z Anglji także robotnicy w postaci wychodźtwa. Ale w tekście niema wcale mowy o majątku, zabieranym ze sobą przez emigrantów, którzy zresztą po większej części nie są robotnikami. Przeważnie są to synowie dzierżawców. Angielski kapitał dodatkowy, corocznie lokowany zagranicą dla oprocentowania, pozostaje w stosunku o wiele wyższym do rocznego nagromadzania kapitału, niż wychodźtwo — do rocznego przyrostu ludności.
