dzone powyżej. Braki jego wykładu są następujące: 1) że uważa on te szczególne warunki, w których obrębie prawa powyższe mają moc, za oczywiste, powszechne i wyłączne warunki produkcji kapitalistycznej. Nie zna on żadnych zmian ani w długości dnia roboczego, ani w natężeniu pracy, tak że wydajność pracy sama przez się staje się u niego jedynym czynnikiem zmiennym. — 2) Ale podobnie jak inni ekonomiści nie badał on nigdy wartości dodatkowej jako takiej, to znaczy niezależnie od jej form poszczególnych, jak zysk), renta gruntowa i t. d. — a to wypacza jego analizę w daleko wyższym stopniu. To też miesza on poprostu prawa, rządzące stopą wartości dodatkowej, z prawami, rządzącemi stopą zysku. Jak już o tem była mowa, stopa zysku jest stosunkiem wartości dodatkowej do całkowitego kapitału wyłożonego, podczas gdy stopa wartości dodatkowej jest stosunkiem wartości dodatkowej do samej tylko części zmiennej tego kapitału. Przypuśćmy, że kapitał 500 f. szt. (K) dzieli się na surowiec, środki pracy i t. d w ogólnej sumie 400 f. szt. (c) i na 100 f. szt. robocizny (v); przypuśćmy dalej, że wartość dodatkowa równa się 100 f. szt. (m). W takim razie stopa wartości dodatkowej wyniesie:
Natomiast stopa zysku:
Prócz tego jest rzeczą jasną, że stopa zysku może zależeć od okoliczności, które nie mają żadnego wpływu na stopę wartości dodatkowej. Dowiodę później, w trzeciej księdze tego dzieła, że ta sama. stopa wartości dodatkowej może wyrazić się w bardzo różnych stopach zysku, oraz że różne stopy wartości dodatkowej mogą w określonych warunkach wyrażać się w tej samej stopie zysku.
Wzrost natężenia pracy każe przypuszczać zwiększone wydatkowanie pracy w tym samym okresie czasu. Intensywniejszy dzień roboczy ucieleśnia.się więc w większej ilości wytworów niż dzień mniej intensywny o jednakowej liczbie godzin. Wpraw-
