Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/352

szą, lub większą ilość pracy, zależnie od większej lub mniejszej długości dnia roboczego. Ale jeżeli wartość siły roboczej i stopa wartości dodatkowej, innemi słowy długość dnia roboczego i jego podział na pracę niezbędną i pracę dodatkową, są dane, to całkowita masa wartości, łącznie z wartością dodatkową, realizowana przez kapitalistę, określona jest wyłącznie przez liczbę robotników, których on wyzyskuje, a liczba ta zależy z kole i od wielkości wyłożonego przezeń kapitału zmiennego.
 A zatem, przy danej stopie wartości dodatkowej i danej wartości siły roboczej, masy wytworzonej wartości dodatkowej mają się do siebie tak, jak wielkość wyłożonych kapitałów zmiennych. Ale wiemy przecież, że kapitalista dzieli swój kapitał na dwie części. Jedną część wkłada w środki produkcji. Jest to część stała jego kapitału. Część drugą zamienia w żywą siłę roboczą. Ta część stanowi jego kapitał zmienny. Przy tym samym trybie produkcji podział kapitału na część stałą i część zmienną bywa różny w różnych gałęziach produkcji. W obrębie tej samej gałęzi produkcji stosunek ten się zmienia wraz ze zmianą podstawy technicznej i społecznych warunków procesu produkcji. Ale w jakimkolwiek stosunku rozpadnie się dany kapitał na części stałą i zmienną, czy ta ostatnia będzie się miała do pierwszej, jak 1:2, jak 1:10 czy jak 1:x, stosunek ten nie narusza w niczem prawa, sformułowanego powyżej. Albowiem zgodnie z poprzednią analizą, wartość kapitału stałego, chociaż zjawia się znowu w wartości wytworu, to jednak nie wchodzi w skład wartości nowo wytworzonej. Aby zatrudnić 1000 przędzarzy, potrzeba oczywiście więcej surowców, wrzecion i t. d., niż aby zatrudnić tylko 100. Ale czy wartość tych dodatkowych środków produkcji podnosi się czy spada, czy pozostaje bez zmiany, czy jest wielką, czy też małą — w żadnym wypadku nie wywiera najmniejszego wpływu na proces pomnażania wartości przez siły robocze, uruchomiające owe środki produkcji. A więc prawo powyższe przybiera następującą postać: Masy wartości i wartości dodatkowej, wytworzone przez różne kapitały, przydanej wartości siły roboczej i jednakowym stopniu jej wyzysku są wprost proporcjonalne do wielkości zmiennych części składowych tych kapitałów, to znaczy ich części składowych, zamienionych w żywą siłę roboczą.