Przejdź do zawartości

Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/103

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

rych wyliczymy tylko te, które w historji cen odegrały ważną rolę.
Przy niezmienionych cenach towarów suma środków obiegowych wzrasta, gdy wzrasta masa towarów w obiegu, lub gdy zmniejsza się szybkość krążenia pieniędzy, albo gdy obie przyczyny działają jednocześnie. Suma środków obiegu spada natomiast przy zmniejszającej się masie towarów lub zwiększającej się szybkości krążenia.
Przy ogólnym wzroście cen towarów suma środków obiegowych może pozostać niezmieniona, jeśli masa towarów w obiegu w tym samym stopniu zmalała, w którym cena ich wzrosła, lub jeśli szybkość krążenia pieniądza wzrosła w tym samym stosunku co ceny, podczas gdy masa towarów w obiegu nie uległa zmianie. Suma środków obiegowych może nawet się zmniejszyć, jeśli zmniejszenie się masy towarów lub zwiększenie szybkości krążenia pieniądza będzie przewyższało wzrost cen.
Przy ogólnym spadku cen suma środków obiegowych może pozostać tasama, jeśli masa towarów wzrośnie w tym samym stosunku, w którym spadły ceny, lub gdy szybkość krążenia pieniądza zmniejszy się w tym samym stosunku, co ceny. Suma ta może wzrosnąć, jeśli wzrost masy towarów lub zmniejszenie się szybkości krążenia pieniądza będą szybsze niż spadek cen.
Zmiany oddzielnych czynników mogą w swych skutkach wzajemnie się znosić, tak iż pomimo ich ciągłych zmian, suma cen, które mają być jednocześnie zrealizowane, a więc i ilość pieniędzy w obiegu, mogą pozostać niezmienione. Dlatego też, rozpatrując dłuższe okresy czasu, stwierdzamy daleko większą stałość przeciętnej ilości krążących w każdym kraju pieniędzy i daleko mniejsze odchylenia od tej przeciętnej, niżby się na pierwszy rzut oka można było spodziewać; oczywiście pomijamy tu znaczne zakłócenia, wywoływane perjodycznie przez kryzysy przemysłowe i handlowe, rzadziej przez zmianę wartości złota.

Prawo, które głosi, że ilość środków obiegowych jest określona przez sumę cen towarów w obiegu i przeciętną szybkość krążenia pieniądza[1], da się sformułować i w ten sposób, że przy da-

  1. „Handel krajowy wymaga pieniędzy w określonej ilości i proporcji. Nadwyżka lub niedobór przeszkadzałyby tylko handlowi. Jest to jak z miedziakami w sklepiku, których potrzebna jest określona ilość, aby można było wydawać resztę z monet srebrnych lub uskuteczniać wypłaty sum niższych od najmniejszej monety srebrnej... Podobnie jak w sklepiku ilość potrzebnych miedziaków zależy od ilości kupujących, czę-