Strona:PL Marks - Pisma pomniejsze 3.djvu/61

i wypełnia w ten sposób większą lub mniejszą ilość obiegów. Weźmy więc proces cyrkulacyjny pewnego kraju za dany okres czasu np. za jeden dzień — w takim razie masa złota, niezbędna dla realizacyi cen, a zatem i dla obiegu towarów określać się będzie przez dwa momenty: z jednej strony przez sumę ogólną tych cen, a z drugiej przez przeciętną ilość obrotów tej samej sztuki pieniężnej. Ta ilość obrotów, czyli szybkość obrotu pieniężnego ze swej znowu strony wyraża się i zostaje określoną przez szybkość przeciętną, z jaka towary przebiegają rozmaite fazy swych metamorfoz. przez szybkość, z jaką metamorfozy następują po sobie, tworząc jeden łańcuch i nareszcie przez szybkość, z jaką towary, które już wypełniły swe metamorfozy, zastąpione zostają przez nowe towary. Podczas więc, gdy w procesie nadawania cen wartość zamienna wszystkich towarów przemieniła się idealnie w ąuantum złota jednakowej wielkości wartościowej i gdy w obydwu izolowanych aktach obiegu P — T i T — P ta sama suma wartościowa występowała zdwojoną, po jednej stronie w towarze, po drugiej — w złocie, to istnienie złota, jako narzędzia obiegu, określa się nie przez izolowany jego stosunek do pojedyńczych, znajdujących się w spoczynku towarów, lecz przez ożywiony jego byt w postępującym świecie towarowym, przez tę jego funkcyję, która przedstawia za pomocą jego zmiany miejsca, zmianę formy towarów, a zatem i przez szybkość jego zmiany miejsca, szybkość ich zmian formy. Jego więc istotna obecność w procesie obiegowym, t. j. rzeczywista masa złota, która cyrkuluje, zostaje określoną przez funkcyjonujący jego byt w całkowitym procesie.
 Uprzednim warunkiem pieniężnego obiegu jest obieg towarowy i rzeczywiście pieniądze wprawiają w ruch towary, mające ceny, r. j. takie towary, które idealnie zrównoważone już zostały z określonemi ilościami złota. Przy tym warunku ilość złota, niezbędna dla obiegu, określa się nasamprzód przez ogólną sumę cen towarowych, które mają być zrealizowane. Sama wszakże ta suma określa się: 1) przez stopę cen, t. j. stosunkową wysokość lub niskość wartości zamiennych towarów, ocenianych w złocie; 2) przez masę znajdujących się w obiegu towarów o określonych cenach, t. j. przez masę aktów kupna i sprzedaży przy danych cenach. Jeżeli kwarter pszenicy kosztuje 60 szyi., to dla wprawienia go w obieg czyli dla zrealizowania jego ceny potrzeba dwa razy więcej złota, niż w razie, gdyby kosztował tylko 30 szyi. Dla obiegu 500 kw. pszenicy po 60 szyi. potrzeba 2 razy więcej złota, niż dla obiegu 250 kw. po tej samej cenie. Nareszcie obieg 10 kwartetów po 100 szyi. wymaga tylko połowy tego złota, które jest niezbędne dla obiegu 40 kwar. po 50 szyi. Ztąd wypada, iż ilość złota, niezbędna dla cyrkulacyi towarów, może spaść pomimo wzrostu cen, a mianowicie wówczas, gdy masa znajdujących się w obiegu towarów zmniejsza się w większym stosunku od tego, w jakim ogólna suma cen wzrasta i naodwrót, ilość środków cyrkulacyi może wzrosnąć, pomimo że masa towarów, znajdujących się w obiegu, spada, ale gdy jednocześnie ogólna suma cen wzrasta w większym stosunku.
 Doskonale i szczegółowe badania angielskie dowiodły np., iż w Anglii w pierwszych stadyjach drożyzny zboża masa cyrkulujących pieniędzy wzrasta, ponieważ suma cen zmniejszonej masy zboża